‘Hoe calvinistisch Nederland steeds dezelfde afslag neemt’.
Kort geleden verscheen een boek dat zich ten doel stelde te weten te komen ‘hoe calvinistisch Nederland steeds dezelfde afslag neemt’, namelijk – volgens de schrijvers althans – linksaf.
* Om de inhoud en de bedoeling van het boek weer te geven vermelden we de tekst op de omslag. Maar binnenkort komen we hierop terug om na te gaan of het eigenlijk wel klopt wat de schrijvers bedoelen te zeggen:
“Geen enkele minderheid had de afgelopen twee eeuwen zo’n grote invloed in Nederland als de gereformeerden. Ze maakten nooit meer dan een tiende deel van de bevolking uit, maar zorgden wel voor politieke omwentelingen en leverden verschillende minister-presidenten. Uitgerekend de eerder zo conservatieve gereformeerden sloegen vanaf 1960 voortdurend linksaf en hadden zo een sleutelrol bij de progressieve kanteling van Nederland”.
Het gaat daarbij in het boek voornamelijk om de gereformeerden uit De Gereformeerde Kerken in Nederland, ontstaan uit Afscheiding en Doleantie.
“Zonder de links afgeslagen gereformeerde politici van de Anti-Revolutionaire Partij [de vroegere gereformeerde ARP, later opgegaan in het CDA] was er geen kabinet-Den Uyl geweest. De oppositie in eigen kring kwam van de dominees van de EO en van de rechtzinnige politici van de voorlopers van de ChristenUnie, die op haar beurt links afslaat – zij het niet in alles”.
“Nooit eerder werden de progressieve wendingen van het zo invloedrijke gereformeerde volksdeel vanaf de jaren zestig in kaart gebracht. Wie zaten er achter? Wat dreef hen? Hoe kregen de gereformeerde leiders hun behoudende volgelingen mee? Kregen ze hen wel mee? Overleeft calvinistisch Nederland de herhaalde afslagen naar links?”
“In De Linkse Kerk onderzoeken auteurs onder redactie van Syp Wynia en Henk-Jan Prosman de moderne woelingen onder de gereformeerden en de soms vergaande effecten op Nederland als geheel. Want gereformeerden zijn gewend voorop te gaan, ook als ze links af slaan”. Tot zover de flaptekst van het boek.
Interview…
Om de aandacht te vestigen op dit boek gaven twee van de aan het boek meewerkende auteurs, Wim Berkelaar van het Historisch Documentatie Centrum van de Vrije Universiteit, en Jan-Jaap van den Berg, historicus en politicoloog, op 12 mei 2022 een interview aan het dagblad De Telegraaf. Het interview werd afgenomen in de werkkamer van Wim Berkelaar in de Vrije Universiteit te Amsterdam, die opmerkte dat het nauwelijks voor te stellen is dat dit alles, een universiteit met nu zo’n dertigduizend studenten, begon met het inzamelen van geld onder de ‘kleine luyden‘, daartoe aangespoord door hun politiek en geestelijk leider dr. A. Kuyper (1837-1920). “Vroeger waren de gereformeerden behoudend, maar vanaf de jaren 60 ‘gaan ze meehelpen om de wereld te verbeteren”.
Die ontwikkeling zag je ook in de onder leiding van dr. A. Kuyper opgerichte en voornamelijk door gereformeerden bevolkte Anti-Revolutionaire Partij, zegt Van den Berg, die een proefschrift schreef over de ARP: “In de jaren ’60 was het de ontwikkelingssamenwerking, daarna de atoombom, nu zijn het de vluchtelingenkinderen van Moria, allemaal morele totems voor christelijk-protestants Nederland”.
Berkelaar meent: “Als je drie gereformeerden hebt in een groep van tien, hebben zij binnen de kortste keren de leiding. Het zijn harde werkers, doortastend en ze kennen nauwelijks twijfel”.
“Volgens de volkstellingen heeft in de 20e eeuw nooit meer dan 9,7% van de Nederlanders behoord tot een gereformeerd kerkgenootschap. Op grond daarvan zou je verwachten dat gereformeerden in ons land steeds een bescheiden rol hebben gespeeld. Het tegendeel is het geval. (…) Gereformeerden vormden maar een kleine groep maar hebben een disproportionele invloed gehad op de ordening van de samenleving en op het bestuurlijke en politieke systeem. Dat is hun verdienste”.
De inhoud van het boek.
In dertien hoofdstukken worden allerlei onderwerpen behandeld en geduid die te maken hebben met ‘de gereformeerden’. Enkele ervan zijn bijvoorbeeld ‘De ARP in de jaren zestig‘; ‘De ARP, de kerken en de Papoea’s‘; De kerken, de vredesbeweging en de dissidenten van Charta 77‘; ‘Bidden voor het ANC‘; ‘De naoorlogse discussie over Israël in de Protestantse Kerk‘; ‘Gemeene gratie’, wereldse genoegens en culturele verleidingen‘, en als laatste hoofdstuk ‘De gereformeerde Hall of Fame‘, een lijst met namen van ‘prominente’ althans bekende Nederlanders die tot de Gereformeerde Kerken blijken te behoren of te hebben behoord.
- Syp Wynia, Henk-Jan Prosman e.a., De Linkse Kerk. Hoe calvinistisch Nederland steeds dezelfde afslag nam. Uitgave van Blauwburgwal, Amsterdam. De tweede druk verscheen in mei 2022 en het boek is ook verkrijgbaar als e-book. ISBN 9789461853226. 264 pag., geïllustreerd, € 23,50