De Gereformeerde Kerk te Borger werd in 1837 geïnstitueerd. In haar ressort lagen dorpen als Buinen, Drouwen, Eesergroen en Eeserveen, waar vermoedelijk met enige regelmaat evangelisatiearbeid verricht werd.

Het archief van de Particuliere Synode Drenthe geeft ons over de eerste jaren geen uitvoerige mededelingen. Zeker is wel, dat in 1889 ouderling L. van Dijk werd benoemd tot zondagsschoolonderwijzer.

Sinds 1 oktober 1900 woonde de in 1899 benoemde provinciale colporteur H. Hogewind met zijn huishoudster (‘over wie goede getuigenis is ontvangen’) te Borger. Borger lag echter buiten zijn arbeidsveld: Hogewind was Odoorn en omstreken als werkterrein aangewezen. Omdat hij door de weersomstandigheden nogal eens niet in zijn werkgebied kon komen, colporteerde hij in Borger. “Daar schijnt zijn arbeid wel gewaardeerd te worden en ook wel ten zegen te zijn, maar het beantwoordt niet aan het doel der Inwendige Zending, omdat in Borger eene gevestigde Kerk is”. Gehoopt werd dat “God eene weg opene, waardoor aan dezen onhoudbaren toestand een einde kome”.

Een fiets zou een uitkomst zijn, zo meenden de deputaten. Maar Hogewind had geen fiets, zodat in februari 1901 geconstateerd moest worden dat hij opnieuw weinig op het hem aangewezen arbeidsveld geweest was. Hij had weer vooral in Borger en omstreken verkeerd. Herhaald werd dat zijn arbeid daar zeker vruchtbaar kon zijn, maar dat deze niet aan het doel beantwoordde, waarvoor hij was aangesteld.

“De deputaten geven echter toe, dat de redenen van zijne wijze van doen voor de hand liggen, omdat hij op eene ongeschikte plaats woont, dewijl Borger geheel buiten het centrum van zijn arbeidsveld gelegen is, en hij nu verre afstanden in ongunstig weder langs de slechte wegen moet afleggen. Daarom zal [deputaat] ds. G. van Halsema [(1856-1940) van Gees] hem schrijven dat hij moet uitzien naar eene andere woonplaats, wanneer hij daartoe gelegenheid heeft”; in de gemeente Odoorn wel te verstaan. Tegelijk was het echter ook moeilijk hem te verplaatsen, omdat dan de door hem inmiddels gestichte zondagsscholen te Klijndijk en Weerdinge opgeheven zouden worden. Toch besloten de deputaten dat hij zijn woning in Borger per 1 november 1901 moest opzeggen.

Het vervelende was echter dat hij elders geen woning kon vinden! Wel had Hogewind voorgesteld in Eelde te gaan wonen, maar de deputaten voelden daar niets voor: het werkterrein zou daar nog onvruchtbaarder zijn dan in Odoorn en omstreken. Maar ja, je kon geen ijzer met handen breken, vandaar, aldus de deputaten, “als het niet kan zooals het moet, moet het maar zooals het kan”. Hogewind moest maar eens in Vries, Yde of Eelde naar een woning uitzien. Lukte dat niet, dan maar in Beilen of Westerbork en omstreken. “Baat ook dit niet, dan tot hem te zeggen: de provincie is voor uw aangezicht, ga maar en zie waar gij u kunt legeren”. In Paterswolde kon hij uiteindelijk een geschikte woning vinden hoewel de prijs nogal hoog was. Hogewind vertrok uiteindelijk per 1 november 1901 dus toch maar naar Paterswolde.

Een Commissie voor Zending en Evangelisatie.

En dan zwijgt het archief tot 1915 over het werk in Borger. In dat jaar benoemde de kerkenraad namelijk een Commissie voor Zending en Evangelisatie. Deze werkte aan lectuurverspreiding, “laat huisbezoek doen door een daarvoor tijdelijk aangestelde broeder en houdt te Eeserveen zondagsschool (…) en samenkomsten”. In 1923 werd gemeld dat de evangelisatievereniging geregeld tweehonderd exemplaren van het evangelisatieblad ‘De Kandelaar’ liet verspreiden door schoolkinderen en dat men een zondagsschool in Buinen had. De kosten verhinderden dat jaar dat de kerk gratis bijbels kon verspreiden.

Vooral de plaatselijke predikant, ds. F.C. Zwaal jr. (1900-1993), die van 1930 tot 1935 in Borger stond, was erg actief in de evangelisatie. In die tijd werden in Borger en de omliggende dorpen in cafés debatavonden gehouden en werd af en toe “een avond met lantaarnplaatjes en vertelling gegeven”. Ook had Borger een evangelisatiebibliotheek. Natuurlijk werden ook de evangelisatiebladen Elisabeth Bode en De Goede Tijding bezorgd, van elk telkens ongeveer vierhonderd exemplaren. In het begin van de jaren ’50 werd afgesproken de Kerstnummers van de Elisabeth Bode in het vervolg huis-aan-huis te verspreiden. Ook werd in die tijd een commissie gevormd om kinderen van de openbare school in kennis te brengen met de bijbel.

Daarna horen we dertig jaar lang niets meer over het evangelisatiewerk in Borger. De provinciale deputaten hadden er in elk geval geen bemoeienis mee, maar kregen dus kennelijk ook niet geregeld rapporten over het werk van die kerk.

Na de oorlog.

Na de Tweede Wereldoorlog werd dat anders. Zo horen we dat ook in Borger aandacht besteed werd aan nieuwe ontwikkelingen in het evangelisatiewerk, vooral in verband met het diakonaal- en maatschappelijk werk. Ds. Th. Kuipers (1890-1945) van Beilen, die van 1966 tot 1972 in Borger stond, besteedde daar tijdens een gemeentevergadering aandacht aan: de gemeenteleden moesten beseffen dat zij ook een evangeliserende taak hadden. Verder werd in februari 1968 een commissie gevormd die zich over de aanpak van het recreatiewerk boog.

In de jaren ’80 werd samenwerking gezocht met de zendingscommissie van de Hervormde Gemeente en met meerdere andere organisaties in Borger, “om zicht te krijgen op vragen en noden in deze samenleving”, waarop de kerk(en) zou(den) kunnen inspringen. De kerkelijk werkster, mevrouw Kikkert, verzorgde cursussen over ‘Wat zegt de bijbel over oorlog en vrede’, waar ongeveer tien deelnemers waren. Verder ondersteunde zij in Borger een lectuuractie en had zij meerdere malen contact met de kerkenraad, zoals in 1990, toen de kerkelijk werkster gesprekken leidde over ‘Onze missionaire opdracht’, en het project ‘Geloven (mee-) delen’ in Borger voorbereidde.

Het evangelisatiewerk in Buinen, Drouwen, Eesergroen en Eeserveen.

Toen in 1889 – zoals al eerder opgemerkt – in Borger een zondagsschool werd opgericht en ouderling L. van Dijk daar werd benoemd tot zondagsschoolonderwijzer, werd ook in Buinen (een paar kilometer ten oosten van Borger) een zondagsschool gesticht. Deze stond onder leiding van br. A. Oving. Al gauw werd aan de burgemeester gevraagd of een lokaal van de openbare school voor het zondagsschoolwerk gebruikt mocht worden. Na overleg met het schoolhoofd werd afwijzend beschikt. Toen Oving in 1903 vertrok namen de jongelui van de Jongelingsvereniging het werk over.

Over het werk in Buinen vernemen we verder weinig. Wel werd in de jaren ’20 geregeld een aantal exemplaren van ‘De Kandelaar’ bezorgd en had men er een zondagsschool. In de jaren ’30 begon de kerk van Borger met debatavonden met buitenkerkelijken, die goed bezocht werden, net als in het nabijgelegen Drouwen.

Ds. K. Oussoren (1868-1942) van Borger sprak in 1916 in Eesergroen (een paar kilometer ten zuiden van Borger) voor een veertigtal hoorders, waaronder hervormden, en in die tijd  was er ook een zondagsschool met zevenendertig leerlingen, “allen op één na van ouders buiten de kerk”. In Eesergroen stond trouwens een evangelisatiegebouwtje van de hervormde kerk. Daar kwamen orthodoxe hervormden bijeen. De voorganger daar was br. Postema, zélf gereformeerd! In 1934 lezen we alleen ‘dat in Eesergroen ene evangelisatiepost is’. De deputaten van de provincie hadden er verder kennelijk geen bemoeienis mee.

In het gehucht Eeserveen (vier kilometer ten zuiden van Borger) werd in 1904 een zondagsschool opgericht (die er in 1915 kennelijk nog steeds was), ‘alwaar ’s vrijdagsavonds met een groot aantal bezoekers ook samenkomsten worden gehouden”. Daarna zwijgt het archief als het graf.

Bronnen onder meer:

Archief van de Particuliere Synode van de Gereformeerde Kerken in de provincie Drenthe. Assen, Drents Archief

Gemeenten en predikanten van De Gereformeerde Kerken in Nederland. Leusden, 1992

I. ’t Hart en N. van Huizen, De verwachting blijft. 150 jaar Gereformeerde Kerk Borger. 1837-1987. Borger, 1987

Jaarboeken (ten dienste) van De Gereformeerde Kerken in Nederland, Goes, div. jrg.

G.J. Kok, ‘Vaak was het ploegen op rotsen’. De evangelisatiearbeid van de Particuliere Synode Drenthe van De Gereformeerde Kerken in Nederland (1893-1993). Groningen, 2013

© 2021. GereformeerdeKerken.info