Herinneringen aan 57 jaar ‘De Ark’

Gedenkboek bij de sluiting van ‘De Ark’ te Groningen-Helpman (die ook vele jaren dienst deed als archiefwerkplaats).

We wisten al lang dat de protestantse (voormalig gereformeerde) kerk De Ark aan de Haydnlaan in de Groninger wijk Helpman dit jaar zou gaan sluiten. Weliswaar werd al eerder ‘voor ¾ deel afscheid van de kerk genomen, nú is echter de definitieve laatste dienst gehouden en is het afscheid 100%.

Het gedenkboek ‘Herinneringen aan De Ark’.

De inhoud van het gedenkboek.

Ter gelegenheid van de sluiting van De Ark – die veel emoties heeft opgeroepen – is een prachtig gedenkboek gepubliceerd, voorzien van veel (voornamelijk kleuren-) foto’s en veel mooie verhalen over de functie van De Ark en herinneringen die gemeenteleden aan dit mooie kerkgebouw hebben. De volledige titel is ‘Herinneringen aan 57 jaar De Ark , kerkgebouw in Groningen-Helpman’. Het boek is ingedeeld in vijf hoofdstukken: ‘Historie’, ‘Kunst in De Ark’, ‘Integratie Helperkerk-De Ark’, ‘Herinneringen’ en ‘Wat er nog meer gebeurde in De Ark‘.

De eerste twee hoofdstukken en het laatste beginnen met een historisch overzicht, overgenomen uit één van de eerder gepubliceerde boeken over de Gereformeerde Kerk te Helpman: ‘… Uw roeping getrouw’, Zestig jaar Kerk in Helpman (1933-1993), geschreven door de redacteur van GereformeerdeKerken.info (overigens verscheen niet lang geleden ook een boek over de Gereformeerde Kerk (vrijgemaakt) te Helpman, eveneens door de redacteur van deze website samengesteld).

Een van de eerste bouwplannen van ‘De Ark’. Er waren nog geen ‘schuine lijnen’ in de bekennen…

Uit een van de in het boek opgenomen ‘herinneringen’ blijkt dat in de jaren ’60, toen De Ark op het punt stond gebouwd te worden, een bezwaarschrift rond ging tegen de schuine lijn van het dak van de toekomstige kerk. De bouw liep daardoor echter geen vertraging op, want bezwaren waren er nauwelijks. Jan van der Laan beschrijft in een verhaal zijn bewondering voor De Ark, in het bijzonder voor de architectuur ervan, en niet te vergeten voor het mooie glasmozaïek in de hal van de kerk.

Kerk, muziek en kunst.

Zonder ruime aandacht voor de kerkmuziek kun je de geschiedenis van De Ark niet volledig beschrijven. Dat komt met name door het feit dat ook Chris van Bruggen, zestig jaar lang (!) organist van gereformeerd Helpman, afscheid nam. Hij zet zijn werkzaamheden in het naburige Glimmen voort, en beschrijft in het boek ‘Mijn geschiedenis met De Ark’. Een interessant verhaal, dat dieper ingaat op de muzikale aspecten van zijn werk in De Ark. In de slotparagraaf van zijn verhaal komt duidelijk naar voren dat het hem ‘spijt dat nu een eind gekomen is aan zo’n mooie tijd samen met zo’n betrokken en open gemeente in zo’n prachtig gebouw als De Ark, een kerk met een uitstekende akoestiek’. Natuurlijk kon een verhaal over het onvolprezen Arkkoor niet ontbreken, evenmin als een interview met Jan-Arjen Mondria, die jaren lang als organist van De Ark met Chris van Bruggen samenwerkte. Over de relatie tussen Kerk en kunst schrijft ds. Marga Baas in een interview met ds. Peter Buikema, beiden verbonden geweest aan De Ark.

Het glasmozaïek in de hal van ‘De Ark’.

Integratie Helperkerk/De Ark.

Een interessant hoofdstuk is ‘Integratie Helperkerk en De Ark’. Het geeft in een paar verhalen veel bijzonderheden over de harmonieuze gang van zaken bij de ineensmelting van de hervormde Helpkerkerkgemeente en de gemeente van De Ark. Dat gebeurde in 1991, toen de hervormde Helperkerk verkocht moest worden. De Helperkerkgemeente sprak toen de wens uit te willen samengaan met de gemeente rond De Ark, en dat is vervolgens ook gebeurd.

‘De strijd om het behoud van De Ark’.

In het hoofdstuk Herinneringen schrijft Jan van der Laan over ‘De strijd om het behoud van De Ark’. Rond 1996 was er sprake van dat De Ark ‘op termijn’ verkocht zou moeten worden. ‘Onbegrijpelijk!’ De Arkgemeente was een levendige gemeente, juist in Samen-op-Weg verband samengegaan met de Helperkerk, en ook financieel – dankzij een paar aanzienlijke legaten – stond De Ark er goed voor. Naar informatie gevraagd kreeg men van de AKio (de gezamenlijke hervormd/gereformeerde Algemene Kerkenraad in oprichting) niet eens antwoord, en kreeg een criticus – een gedegen en ervaren jurist – tijdens een gemeentevergadering zelfs een spreekverbod!

Een oude foto van het interieur van De Ark; het orgel is nog niet geplaatst.

Ook de nieuwe voorzitter van het College van Kerkrentmeesters begreep de redenen om De Ark te sluiten kennelijk niet, want de verkoopplannen werden van tafel gehaald.

De terugloop van het ledental leidde uiteindelijk toch tot nieuwe fusieplannen tussen De Ark en de SOW Immanuëlkerk, de twee wijkgemeenten in Groningen-Zuid. “Veel leden van De Ark menen echter dat de fusiemaatregelen vooral ten nadele van De Ark komen. Er wordt immers al direct gesteld dat De Ark t.z.t. gesloten zal worden”. Gelukkig kon met moeite enig uitstel – tot 2019 – worden bewerkstelligd, maar uiteindelijk liep het toch uit op sluiting van De Ark. Daaraan danken we dan in elk geval het mooie gedenkboek…

Vele herinneringen…

Twaalf gemeenteleden maken ons vervolgens deelgenoot van heel veel interessante herinneringen over hun leven en werken in De Ark en de historische achtergronden van de Arkgemeente. Als een voortzetting daarvan kan men het laatste hoofdstuk beschouwen: ‘Wat er nog meer gebeurde in De Ark’. Daarbij komen ook de vele andere onderwerpen aan de orde, zoals de ‘Werkgroep Diensten’, ‘Acht jaar Vespers in De Ark’, een verhaal over de Hobbelclub, en natuurlijk een artikel over de jeugdkelder De Roef en wat daar allemaal gebeurde. Ook de ‘kindernevendienst’, de ‘kinderoppas’, de ‘Maaltijdgroep’ (een erfenis van de Helperkerkgemeente) en de Kookgroep komen aan de orde. Uit dit alles blijkt de levendigheid van de gemeente van De Ark en is veel begrip op te brengen voor ‘het verdriet, de machteloosheid en soms zelfs de boosheid’ die het gevolg zijn van de sluiting van De Ark.

Een oude foto waarop te zien is dat het orgel in aanbouw is…

Gelukkig kunnen de gemeenteleden, van wie velen zich (volgens de pastor tijdens de laatste dienst) ‘ontworteld’ voelen, zich de komende jaren tegoed doen aan de lezing van een prachtig gedenkboek, dat een goed inzicht geeft in het kerkelijk leven van De Arkgemeente. Het boek is bovendien uitbundig geïllustreerd.

  • Herinneringen aan 57 jaar De Ark, kerkgebouw in Groningen-Helpman. Redactie: Frieda Jager, Lenie Kuizenga, Chris van Bruggen. Uitgave van de Werkgroep ‘Herinneringen’, Groningen, 22 augustus 2021, 152 pagina’s, ruim geïllustreerd met vooral kleurenfoto’s.

Bestellingen kunnen worden gericht aan chrvbruggen@hetnet.nl. Kosten € 20, excl. verzendkosten.

_________________

‘De Ark’ als archiefwerkplaats.

Naast de in het gedenkboek genoemde activiteiten in De Ark heeft ook de redacteur van GereformeerdeKerken.info bijzondere herinneringen aan dat kerkgebouw. Na een tweetal jaren kerkelijke archiefwerkzaamheden te hebben uitgevoerd in de in 2000 gesloten Stadsparkkerk, heeft hij namelijk vele jaren lang De Ark mogen gebruiken als werkplek voor de ordening en inventarisatie van een groot aantal gereformeerde en vrijgemaakt-gereformeerde kerkelijke archieven. Een welwillende wijkkerkenraad, de ruime kerkenraadskamer en de aanwezige archiefkasten gaven daarvoor alle mogelijkheden.

Groningsch Kerkblad, 9 september 1933.

Archieven van Gereformeerde Kerken.

Het Archief van de Gereformeerde Kerk te Helpman (1933-1993) was uiteraard het eerste kerkelijke archief dat onder handen genomen werd. Daarna volgde de herinventarisatie van het Archief van de Gereformeerde Kerk te Groningen-Zuid (1957-2002) en later het Archief van de Gereformeerde Kerk te Groningen (2002-2005), waarvan de inventarissen uiteindelijk in 2007 in één boekwerk werden gepubliceerd. Daarin was overigens ook opgenomen het aanvankelijk apart geïnventariseerde Archief van de Jeugdraad van de Gereformeerde Kerk te Groningen-Zuid (1957-1992), maar dit archief werd bij de herinventarisatie opgenomen in het Archief van Groningen-Zuid, waar het immers thuishoorde.

Kerkzegel van de Gereformeerde Kerk te Groningen-Zuid.

Verder werd in De Ark het Archief van de Deputaten Diaconaat en Samenleving en de Ds. Th. Dellemanstichting voor gereformeerd Maatschappelijk Activeringswerk (1948-2004) geïnventariseerd en beschreven, en vervolgens afgeleverd bij de Groninger Archieven. In de provincie Drenthe was ook een gelijksoortig gereformeerd centrum voor maatschappelijk activeringswerk actief:  het Archief van het Provinciaal Gereformeerd Centrum voor Samenlevingsopbouw  en Jeugdwerk Drenthe (1954-2008) werd ook door de redacteur in De Ark geïnventariseerd, en daarna overgebracht naar het Drents Archief in Assen.

Het Archief van de Gereformeerde Kerk te Meppel (1835-2005) werd eveneens in De Ark geordend en beschreven, evenals het Archief van de Particuliere Synode Drenthe van de Gereformeerde Kerken in Nederland (1836-2004). Ook deze twee archieven werden vervolgens overgebracht naar de definitieve bergplaats in het Drents Archief in Assen.

Logo van de ‘Stichting voor Gereformeerde Sociale Zorg’, later ‘Ds. Th. Dellemanstichting’ genoemd.

Archieven van Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt).

Ook een zestal vrijgemaakt-gereformeerde archieven werd door de redacteur van GereformeerdeKerken.info in De Ark op orde gebracht en beschreven. Het begon met het Archief van de Gereformeerde Kerk (vrijg.) van Groningen-Noord (1961-2007), bij de sluiting van de vrijgemaakt-gereformeerde Noorderkerk in de Akkerstraat.

In 1961 werd de Gereformeerde Kerk (vrijgemaakt) in de stad Groningen gesplitst in drie zelfstandige kerken. Dus moest ook het Archief van de ongedeelde vrijgemaakte kerk in de stad Groningen (1944-1961) geïnventariseerd en beschreven worden. Ook dat gebeurde in De Ark. Dat was evenzeer het geval met het Archief van de Gereformeerde Kerk (vrijg.) te Groningen-West (1977-2012), die ophield te bestaan nadat – na de sluiting van de Noorderkerk – de kerken van Groningen-Noord en Groningen-West samengevoegd werden en hun kerkdiensten sindsdien gehouden werden in de Columnakerk.

Daarna werd het Archief van de Classis Groningen van de Gereformeerde Kerken (vrijg.) (1944-2010) bewerkt en beschreven. Ook dat  gebeurde in De Ark. Het Archief van de Particuliere Synode Groningen van de Gereformeerde Kerken (vrijg.) (1944-2010) volgde in 2013. In 2016 werd in De Ark ook het Archief van de Gereformeerde Kerk (vrijg.) van Helpman (1944-2015) geïnventariseerd, toen de vrijgemaakte Kerk de Opstandingskerk in Helpman verliet en de vrijgemaakte kerk van Helpman samengevoegd werd met de vrijgemaakte kerk van Groningen-Zuid.

© 2021. GereformeerdeKerken.info