Restauratie Eben Haëzer te Veenendaal in zicht

Gemeente Veenendaal verleent subsidie voor restauratie.

De gemeente Veenendaal is bereid € 50.000 bij te dragen aan de restauratie van het voormalige Afgescheiden kerkje aan de Zandstraat in het dorp. Het kerkje uit 1865 – een gemeentelijk monument – verkeert in zeer slechte staat.

Het kerkje in de Zandstraat te Veenendaal (foto: Reliwiki, Andre van Dijk).

De Veenendaalse projectontwikkelaar Ingenious Vastgoed wil het opknappen en er zorgwoningen met een gemeenschappelijke ruimte maken. Ingenious bezit een deel van het gebouw, maar moet het andere deel nog wel proberen te kopen van een andere eigenaar. Omdat de restauratiekosten van het gebouw circa € 350.000 bedragen, lukt de aankoop alleen als Ingenious subsidie krijgt voor de restauratie. B en W willen nu tot maximaal € 50.000 bijdragen aan het project. Aldus deelt ‘De Gelderlander’ mee.

De Afscheiding te Veenendaal (1836).

In 1836 werd ook in Veenendaal de Christelijke Afgescheidene Gemeente geïnstitueerd. Jaren lang had deze gemeente geen eigen predikant, maar dienden oefenaars en predikanten uit de omgeving de kleine gemeente. We weten dat de oefenaars J. Overduin, (later ds.) G. van Velzen (1852-1939), (later ds.) H.N. Basoski (1859-1930) en H. Fruchte er regelmatig voorgingen. Men kerkte aanvankelijk in een gehuurde schuur in de Gortsteeg (later Gortstraat genoemd). Haar eerste ‘eigen’ predikant was ds. A. Hazevoet (1829-1888), die van 1872 tot 1885 aan de gemeente verbonden was. Men kende hem, want vóór die tijd had hij al verscheidene keren in de Gortsteeg gepreekt. Zijn traktement was fl. 8 per week, later fl. 100 per kwartaal.

Ds. A. Hazevoet (1829-1888).

Van gehuurde schuur naar een eigen kerk (1865).

De Afgescheiden Gemeente van Veenendaal had aanvankelijk te lijden van de door de overheid ingestelde vervolgingen. Maar het aantal leden van de kleine gemeente was rond 1864 toch gestegen tot ruim zestig. In die tijd werden plannen beraamd om een eigen kerk te bouwen. Voordat men daartoe echter kon overgaan moest men rechtspersoonlijkheid aanvragen bij de overheid. Op 1 september 1864 deed de kerkenraad dat: men vroeg de koning hen ‘als eene Christelijke Afgescheidene Gemeente te Veenendaal te erkennen en bescherming te verleenen’. Die erkenning werd moeiteloos verkregen en meteen kocht de kerkenraad in februari 1864 ‘een huis, erve en tuin’ aan de Zandstraat (de ambtsdragers die het contract tekenden waren Hendrik van Zanten, Teunis Verweij en Jacobus Verburg). In 1865 kon men daar ‘een nieuw, sober, kerkgebouw’ in gebruik nemen. Het kerkje heette Eben Haëzerkerk, hoewel ook de naam Bethelkerk gebruikt werd.

In 1869 veranderde de naam van de Christelijke Afgescheidene Gemeente in ‘Christelijke Gereformeerde Gemeente’. Dat werd veroorzaakt door een landelijke kerkenfusie van de Christelijke Afgescheidene Kerk met een klein kerkgenootschap, de Gereformeerde Kerk onder het Kruis.

De Doleantie te Veenendaal (1887).

In Veenendaal ontstond op 7 november 1887 vanuit de Doleantie ook nog de Nederduitsche Gereformeerde Kerk (doleerende). Hoewel de Christelijke Gereformeerde Kerk en de Nederduitsche Gereformeerde Kerken in landelijk verband in 1892 fuseerden tot De Gereformeerde Kerken in Nederland, besloot een klein deel van de Christelijke Gereformeerde Kerk niet met de landelijke ‘Vereniging van 1892’ mee te gaan. Ze hadden allerlei bezwaren tegen opvattingen en leerstellingen binnen de Dolerende Kerken en wilden ‘blijven wat we waren, namelijk Christelijk Gereformeerd’.

Het kerkje van opzij gezien (foto: Reliwiki, Andre van Dijk).

‘Om te blijven wat wij waren’… (1896).

Ook bij de christelijke gereformeerden aan de Zandstraat in Veenendaal bestonden bezwaren tegen eenwording met de Dolerenden. Vandaar dat de gesprekken over lokale ineensmelting vastliepen en de Christelijke Gereformeerde Gemeente in 1896 besloot niet met de ‘Vereniging van 1892’ mee te gaan, maar zelfstandig voort te leven als ‘Christelijke Gereformeerde Gemeente’. Men sloot zich aan bij de landelijke Christelijke Gereformeerde Kerk. De Zandstraatkerk behoorde sindsdien dus tot de (‘voortgezette’) Christelijke Gereformeerde Kerk en niet meer tot De Gereformeerde Kerken in Nederland. In 1926 werd het kerkje in de Zandstraat – dat in 1911 nog verbouwd was – vervangen  door de nieuwe christelijke gereformeerde kerk aan de Beatrixstraat. Het kerkje aan de Zandstraat werd sindsdien gebruikt als opslagplaats enz.

Omdat dit gebouw in de loop van de jaren in verval raakte nam de Historische Vereniging in Veenendaal het initiatief om te komen tot renovatie van het gebouw en het zoveel mogelijk in zijn oorspronkelijke staat terug te brengen. Door de subsidie van de gemeente lijkt de restauratie van het gebouw een stuk dichterbij gekomen.

© 2021. GereformeerdeKerken.info