De Gereformeerde Kerk te Bozum (2)

Ds. W. Wiersma (van 1934 tot 1946).

( < Naar deel 1 ) –  Na het vertrek van ds. Boersma werd een beroep uitgebracht op ds. W. Wiersma (1908-1988), die in 1932 en 1933 hulpdiensten had verricht in Assen. Hij nam het beroep aan en deed op 27 mei 1934 intrede, na een vacante periode van ongeveer vier jaar.

Ds. W. Wiersma (1908-1988) op latere leeftijd.

Maar hij bleef vervolgens dan ook ongeveer twaalf jaar. Het aanvangstractement bedroeg fl. 2.000, waarvan de kerk van Bozum fl. 1100 betaalde en de classis de rest.

De kerkenraad had een vacante periode van een jaar bewust ingepland. Men hield in die tijd meer leesdiensten, mogelijk zelfs – zo was het idee – ‘verzorgd door begaafde gemeenteleden’. Dat ging  ‘de eerwaarde oude ouderlingen’ echter wat te ver, en een besluit in die zin werd dan ook niet genomen. Enkele maanden na zijn komst was het tijd voor de herdenking van het vijftigjarig bestaan van de kerk, die op 25 november 1934 gehouden werd. Als slotzin aan het eind van de avond riep de predikant de gemeente op om ‘het pand u toevertrouwd, te bewaren’.

Evangelisatiewerk.

Ds. Wiersma begon in 1937 met het evangelisatiewerk in de vorm van straatprediking. Al eerder was de kerk van Bozum daarmee bezig en ze ontving daarvoor ook steun van classis en particuliere synode. In 1922 en nog jaren daarna ontving de kerk van Bozum bijvoorbeeld fl.150 (en later fl. 250) uit de kas van Hulpbehoevende Kerken en Evangelisatie. De voorwaarde voor die steun was dat de predikant een deel van zijn werktijd diende te besteden aan het evangelisatiewerk. Op die voorwaarde werd ook ds. Wiersma beroepen. De regeling werd in februari 1934 door de classis vastgesteld en werd ook opgenomen in de beroepsbrief. Het  werkterrein van de predikant strekte zich ook uit tot de dorpen Mantgum, Oosterwierum, Wieuwerd en Britswerd. In 1927 besloot de classis de kerk van Bozum – in samenspraak met die van Britsum – te steunen voor het verkrijgen van een stuk grond en een lokaal voor dat werk.

De gereformeerde kerk te Bozum (foto: Frans Tolsma).

Vijandschap…

In 1938 meldden de notulen van de Particuliere Synode van Friesland-Noord dat ds. Wiersma “vijandschap ontmoette in Mantgum, vooral van de zijde van de vrijzinnig-hervormde predikant. Gevolg hiervan is, dat het met de menschen verkregen contact wel eens wordt verbroken en dat nieuwe  banden bijna niet worden gelegd. Toch is er soms op het onverwachts doorwerking van het  Evangelie. De lectuurverspreiding gaat regelmatig voort: de Goede Tijding (ong. 100 ex.), 135 kalenders en andere lectuur. Straatprediking werd acht maal in vijf dorpen gehouden. Het bezoek was goed”.

De Tweede Wereldoorlog.

”De oorlogsjaren kwamen. Een veelbewogen tijd voor menigeen. Velen hadden onderduikers in huis. Ds. Wiersma moest ook wel eens onderduiken, maar ‘s zondags gingen we toch wel twee keer naar de kerk, die was steeds goed bezet. Maar de vliegtuigen vlogen soms zo laag, dat je de dominee bijna niet kon verstaan. We voelden ons echter allen één in het geloof en dan ging je gesterkt weer naar huis, hopende dat het de volgende zondag weer zo zou zijn. In ons dorp is één dode gevallen: Mindert Epema. En onze organist Thomas Ferwerda werd blijvend invalide doordat hij een been moest missen. Met steun van onze God mochten we allen de bevrijding op 15 april 1945 meemaken”.

Hulppredikanten.

Ds. J. Voerman (1877-1948).

Toen ds. Wiersma het beroep van de kerk van Oudega (bij Drachten) ontving en dit aannam, preekte hij op 10 maart 1946 afscheid. Gelukkig vond de kerkenraad de emeritus-predikant J. Voerman (1877-1948) uit Joure bereid in het pastorale werk te voorzien. Hij moest echter na ongeveer een half jaar het werk wegens ziekte neerleggen; hij overleed op 1 december 1948.

In 1950 kwam hulppredikant W. Baas (1925-1995) naar Bozum. Hij studeerde nog, ging bij weduwe Voerman in de kost in de pastorie en werd na zijn goed verlopen examen door de kerkenraad beroepen. Op 25 februari 1951 deed hij intrede. Omdat ds. Baas vervolgens in de pastorie kwam wonen werd voor mevrouw Voerman een andere woning gezocht.

We zagen al dat het evangelisatiewerk niet altijd vlotjes verliep door tegenwerking van onder meer hervormde zijde. Het evangelisatiewerk in de vorm van straatprediking met een zangkoortje, door ds. Baas verricht, trok ook niet veel belangstellenden, maar desondanks werd er mee doorgegaan.

Ds. W.F. Bolt (1930-2018) van deed op 1 april 1959 intrede en was net als zijn voorgangers, maar nu meer expliciet, ook verantwoordelijk voor het evangelisatiewerk. In 1963 werd hij gereformeerd predikant te Tilburg.

* De tijd vanaf ongeveer 1960 in snelle vogelvlucht.

De predikanten.

Als predikanten stonden na het vertrek van ds. Bolt de volgende gereformeerde predikanten in Bozum: ds. C.J. Verhoeven (*1947), van 1976 tot 1980 in combinatie met de kerk van Scharnegoutum. Ook in combinatie met de kerk van Scharnegoutum stond ds. J.G. Majoor (*1952) van 1982 tot 1986 in Bozum; ds. J. Abbink (*1949) (opnieuw in combinatie met Scharnegoutum) van 1986 tot 1992. Sinds 1 januari 1990 werkten de Gereformeerde Kerk en de Hervormde Gemeente te Bozum samen in federatief verband en werd de kerk van Bozum bediend door hervormde predikanten.

De kerkelijke goederen.

De pastorie, die tot 1956 dienst deed.

Toen in 1956 besloten werd de oude pastorie af te stoten en een nieuwe te bouwen, brak al snel het besef door dat de financiële draagkracht daarvoor niet voldoende was. De bouwkosten stegen in die tijd namelijk snel. Vandaar dat een bestaande woning werd aangekocht. In 1968 werden zowel de kerk als de pastorie opgeknapt, door onder meer het interieur gedeeltelijk te vernieuwen en een gas-cv aan te leggen. De consistorie kreeg in 1976 opnieuw een beurt. Ze werd uitgebreid met een hal, een toilet en een keuken, terwijl ook het interieur aangepast werd.

De financiën.

In 1954 was de beloning van de koster vastgesteld fl. 250 per jaar. Toen in 1960 bleek dat hij de opgelegde inkomstenbelasting nauwelijks kon betalen, besloot de kerkenraad tot een salarisverhoging van fl. 2 per week. Het salaris van de koster werd in 1966 vastgesteld op fl. 499 per jaar plus een toeslag van fl. 50 per jaar. Daarnaast had hij vrij wonen. In 1974 werd het loon opgetrokken naar fl. 1,510 per jaar. Het predikantstraktement werd dat jaar vastgesteld op fl. 4.400 per jaar, waarvoor de kerkelijke bijdragen wel even moesten worden aangepast.

In 1975 werd de Commissie van Beheer ingesteld. ‘Met veel wijs beleid en overleg is men er steeds in geslaagd het financiële schip der kerk in de vaart te houden’. Wel werd in 1987 duidelijk dat ‘in de nabije toekomst’ de zgn. ‘staat van hereniging’ met de hervormde gemeente een oplossing zou moeten brengen voor de financiën. Op 1 januari 1990 gingen beide gemeenten in federatief verband samenwerken.

De voorgevel van de kerk (foto: Reliwiki).

De plaats van de vrouw in de kerk.

In de jaren ’50 hadden de vrouwelijke belijdende leden in de Gereformeerde Kerken nog geen stemrecht. Maar in de jaren ’60 stond het onderwerp steeds meer in de belangstelling. Ook vanuit de synode begon men steeds vaker te spreken over het invoeren van het vrouwenkiesrecht. Hoewel één van de belijdende vrouwelijke gemeenteleden in Bozum in een schrijven aan de kerkenraad opmerkte dit een stap te ver te vinden, werd ook in de kerk van Bozum in november 1965 het vrouwenkiesrecht officieel ingevoerd. Het duurde echter nog tot 1976 voordat de eerste vrouwelijke ambtsdragers bevestigd werden.

De kerkzang.

In 1954 werden plannen gemaakt voor de aanleg van een windmotor bij het orgel, zodat de ‘orgeltrapper’ zijn langste tijd gehad zou hebben. In 1957 was een door de synode goedgekeurde uitbreiding van de bundel Eenige Gezangen gereed gekomen. De kerkenraad bestelde een honderdtal, maar de gezangen werden vaak niet enthousiast meegezongen. In 1961 kwam een nieuwe psalmbundel gereed, in een berijming die een lange voorgeschiedenis kende. Het duurde echter even voordat deze ook in Bozum gebruikt werd, omdat ‘met name ouderen in onze gemeente’ bezwaren koesterden tegen de invoering ervan. Toen in 1971 het nieuwe Liedboek voor de Kerken uitkwam besloot de kerkenraad in 1974 deze nieuwe bundel ook in Bozum in te voeren. Bovendien werd in 1982 besloten het in 1977 verschenen ‘Frysk Lieteboek’ (het ‘Friese Liedboek’) ook in Bozum elke zondag te gebruiken.

Het titelblad van het ‘Lieteboek foar de Tsjerken’ (Liedboek voor de Kerken).

De kerk aan het werk.

In 1959 bleek dat de knapenvereniging – voor de jongens tot omstreeks 16 jaar – door gebrek aan leden eigenlijk nog nauwelijks functioneren kon. Een poging de jongens- en de meisjesvereniging samen te laten gaan mislukte aanvankelijk. In datzelfde jaar werd besloten om in de dorpen die onder de kerk van Bozum ressorteerden die winter ‘kringsgewijze’ bijeenkomsten te houden voor de verbetering van het onderling contact in de gemeente. In 1973 werd een soortgelijk initiatief genomen door kerkenraadsleden en enkele gemeenteleden om in de verschillende dorpen gespreksavonden te organiseren, ‘om de achterban niet te verliezen en hun mening te peilen over allerlei onderwerpen’. Kennelijk beviel het goed, want in die tijd was de opkomst tijdens die bijeenkomsten zo’n 80%. Het onderling contact werd natuurlijk ook bevorderd door het huisbezoek dat door de kerkenraad werd verricht. De catechisaties werden in 1983 op een andere manier ingevuld, namelijk door middel van het houden van huiscatechese, waarbij gemeenteleden de leiding hadden. Dezen werden geïnstrueerd door de predikanten te Scharnegoutum.

Samen op Weg.

In april 1970 besloten  de Hervormde Gemeente en de Gereformeerde Kerk te Bozum gezamenlijke diensten te houden op kerkelijke feest- en hoogtijdagen. In verband met de energiecrisis in het begin van de jaren ’70 stelde de hervormde kerkenraad voor om – ter besparing van energiekosten – in het vervolg verregaand te gaan samenwerken op het gebied van de kerkdiensten: de helft in de gereformeerde kerk en de helft in de kerk van de hervormde gemeente. De gemeenteleden reageerden zeer verdeeld op het voorstel, zodat het uiteindelijk niet doorging.

De hervormde kerk te Bozum.

In 1979 kwam er echter een bredere samenwerking op gang, namelijk tussen de Gereformeerde Kerk te Bozum, de plaatselijke hervormde gemeente en de Rooms-Katholieke parochie van Oosterwierum. Vele jaren werden zgn. ‘Groot-Oecumene-regiodiensten’ gehouden. In 1981 werd een contactgroep ingesteld, de ‘Por-groep’ genoemd, met als doel de samenwerking tussen de hervormde gemeente  en de Gereformeerde Kerk verder te verbeteren. In 1983 werd door gereformeerden en hervormden besloten vergaand te gaan samenwerken in het nabijgelegen dorp Wieuwerd, waar elke zondag in het vervolg gezamenlijke diensten gehouden werden.

In 1985 kon ervan gesproken worden dat hervormd en gereformeerd te Bozum, Oosterwierum en Wieuwerd/Britswerd werkten aan – wat landelijk genoemd werd – de ‘staat van hereniging’. Langzamerhand werd de samenwerking breder.

Zoals al opgemerkt besloten de hervormde gemeente en de Gereformeerde Kerk te Bozum per 1 januari 1990 in federatief verband te gaan samenwerken. Nadat in 2004 de landelijke Protestantse Kerk in Nederland gevormd was, besloten de Federatie te Bozum, de hervormde gemeente te Oosterwierum-Britswerd-Wieuwerd en de Hervormde gemeente te Lutkewierum samen te gaan als Protestantse Streekgemeente De Slachsang (in wording). Kort daarop verdween de toevoeging ‘in wording’.

De gereformeerde kerk aan It Heech in Bozum was intussen al in 1992 buiten gebruik gesteld en werd niet lang daarna gesloopt.

Ledentallen van De Gereformeerde Kerk te Bozum.

De ledentallen van De Gereformeerde Kerk te Bozum tussen 1904 en 2004.

Bronnen onder meer:

Acta van de Particuliere Synode Friesland-Noord. Leeuwarden, Tresoar

A. Algra, De Historie gaat door Het Eigen Dorp, deel II. Leeuwarden, g.j.

R. van Dijk-Rodenhuis e.a., Overzicht van de Geschiedenis van de Gereformeerde Kerk van Bozum ter gelegenheid van haar honderdjarig bestaan. 1887-1987. Bozum, 1987

Gemeenten en Predikanten van De Gereformeerde Kerken in Nederland. Leusden, 1992

Jaarboeken (ten dienste) van De Gereformeerde Kerken in Nederland. Goes, div. jrg.

G.H. van Kasteel, Voor vijf-en-twintig jaren. Bladzijden uit de geschiedenis der Doleantie in Friesland. Sneek, g.j.

© 2021. GereformeerdeKerken.info