Ook onder de preekstoel in de gereformeerde kerk zaten onderduikers…
Zondagavond 13 december 2020 werd door de NOS in het Bevrijdingsjournaal Extra (begin: 26:47) aandacht besteed aan onder meer de hulp aan onderduikers gedurende de Tweede Wereldoorlog in het Drentse dorp Nieuwlande, broeinest van verzet.
Het dorp kreeg als een van twee dorpen in de wereld de Yad Vashem onderscheiding voor hulp aan Joodse onderduikers. Op vele plaatsen in het dorp en in de omgeving, ook onder de preekstoel in de vroegere gereformeerde kerk van Nieuwlande, waren onderduikers verstopt.
Nieuwlande ontstond officieel in 1816 en was tijdens de oorlog nauwelijks toegankelijk; de streek werd doorsneden door wijken (sloten) en afwateringskanalen, zoals in een veenkolonie gebruikelijk is. De aanleg van het dorp was even rechtlijnig als de bewoners.
Aanvankelijk werden het dorp en de omgeving bewoond door veenarbeiders. In de jaren ’30 werd het dorp als het ware gekoloniseerd door vooral boeren en landarbeiders uit Groningen en Drenthe. Velen van hen waren gereformeerd en stemden natuurlijk op de ARP, de gereformeerde Anti-Revolutionaire Partij (ARP), ooit als eerste Nederlandse politieke partij opgericht door dr. A. Kuyper (1837-1920). Anderen kwamen vooral uit Hoogeveen en waren nogal eens óf lid van de hervormde kerk en stemden dan op de hervormde Christelijke Historische Unie (CHU), óf waren geen lid van een kerk en stemden op de SDAP, de voorloper van de PvdA.
De NSB kreeg in Nieuwlande geen kans, want de Nieuwlanders waren het in ieder geval over één ding eens: hulp aan de (Joodse) onderduikers, tégen de bezetters. De vroegere gereformeerde predikant van het dorp, de later zeer bekend geworden verzetsstrijder ds. Frits Slomp (1898-1978) (schuilnaam ‘Frits de Zwerver’) riep de mensen op in actie te komen; twee van de velen die daaraan gehoor gaven waren de gereformeerde broers Johannes en Marinus Post.
Max Léons.
Max Léons (1921-2019) (schuilnaam ‘Nico’) en Arnold Douwes (1906-1999) zorgden ervoor dat talloze Joden, verzetsmensen en andere onderduikers uit handen van de Duitsers bleven door hen onder te brengen in Nieuwlande, onder meer onder de preekstoel van de toenmalige gereformeerde kerk van het dorp, toegankelijk gemaakt door een luik in de vloer, vlak voor de preekstoeltrap…