De Gereformeerde Kerk te IJmuiden (3)

Na de fusie verdere groei.

( < Naar deel 2 )  –  De fusie van de Gereformeerde Kerk te IJmuiden en die van IJmuiden-Oost per 1 februari 1952 viel niet bij iedereen in goede aarde, maar ondanks alles beloofde men zich in de nieuwe situatie te schikken en actief te blijven meewerken.

Het orgel van de Ichthuskerk, dat in 1951 in gebruik genomen werd (foto: Wim Verburg).

Ondertussen ontwikkelde het kerkelijk leven zich ongestoord verder. In 1951 kwam de Nieuwe Bijbel Vertaling van het Nederlands Bijbel Genootschap uit, en de kerkenraad besloot deze vertaling in oktober 1952 in het vervolg in de kerkdiensten te gebruiken.

Evangelisatie.

Het aantal verenigingen en commissies groeide met het ledental mee. Omdat het evangelisatiewerk zich steeds meer verbreedde en uitbreidde kwam in 1953 een evangeliste in dienst van de kerk, in de persoon van mej. De Rijke, die opgevolgd werd door mej. G. Beimers. Al voor de Tweede Wereldoorlog was de uitbreiding van het evangelisatiewerk begonnen. Straatprediking, openluchtsamenkomsten, een evangelisatie-leenbibliotheek en natuurlijk lectuurverspreiding, waren daarvan beproefde onderdelen. Na de oorlog zette de groei door. Tijdens zgn. buitenkringavonden probeerde de kerkjeugd contact te leggen met buitenkerkelijke leeftijdgenoten; het Gereformeerd Evangelisatie Zangkoor werd opgericht, dat tijdens evangelisatiebijeenkomsten zong; weekclubs voor jonge kinderen werden druk bezocht: Klimroosclubs voor de meisjes en Ridderclubs voor de jongens, die elk hun eigen gelofte moesten afleggen; een moederkring kwam tot stand, natuurlijk waren er zondagsscholen en later zondagclubs (De Blijde Boodschap, Petra, De Kleine Kudde, Lepelaar, Windzang en Roerdomp waren er enkele van); ook de knutselclubs waren populair.

De Bethelkerk aan de Zeeweg (foto: Reliwiki, B.C. Scheffers).

In 1956 werd begonnen met het evangeliseren op het strand. De badgasten werden via lectuurverspreiding, zang- en instuifavonden en  volksdansen enz. uitgenodigd aan dit strandwerk deel te nemen. ’s Zomers werden in de Zeeloods evangelisatiediensten gehouden die druk bezocht werden, tot de loods in 1993 verkocht werd.

Vele jaren werd dit werk onder meer ook in samenwerking met andere kerken gedaan binnen de interkerkelijke Stichting Evangelie en Industrie IJmond, die ingesteld was om ‘behulpzaam te zijn bij het zoeken naar antwoorden op de vragen waarvoor de industrie mens en samenleving stelt, getuigende van het Evangelie van Jezus Christus, Gods Zoon, onze Heer en Heiland’.

Uiteindelijk werd de deelname aan het evangelisatiewerk minder, totdat in 1999 er nog ‘slechts’ kampwerk, welkomdiensten, lectuurverspreiding en arbeid binnen de interkerkelijke commissie restten.

Zending, Diaconie.

Over het Zendingswerk kan vermeld worden dat via kerkcollectes het zendingswerk financieel gesteund werd in Rwanda, Suriname, Pakistan, Israël en in het Midden-Oosten. Een abonnement op het Zendingsblad stond er borg voor dat gemeenteleden nauwgezet over het werk geïnformeerd werden.

Ds. J. van Leeuwen (1924-2018) stond van 1954 tot 1960 in IJmuiden.

Met betrekking tot de Diaconie trad een verschuiving op van de kerkelijke armenzorg naar het kerkelijk  maatschappelijk werk. Dat kwam door de landelijke wetgeving, die meer en meer steun verleende aan mensen die de eindjes niet aan elkaar konden knopen. Zo kwamen er de Algemene Wezen- en Weduwenwet en de Algemene Bijstands Wet, die veel van het kerkelijk diaconale werk weliswaar niet overbodig, maar toch minder noodzakelijk maakten.

Een andere verschuiving was dat de diaconie zich steeds meer ging bezighouden met de wereldwijde diaconale taak, het Werelddiaconaat genoemd. De noden van de  ‘verre naaste’ behoorden immers ook tot het werkterrein van de kerk en dus van de diaconie. Jaarlijks werd sinds 1961 meegedaan aan een landelijke collecte voor de Wereldhulpactie, die op de eerste zondag van februari gehouden werd, de dag van de Watersnoodramp in Zeeland van 1953.

Per 1 januari 1961 werd hier – net als op talloze andere plaatsen in ons land gebeurde – de Gereformeerde Stichting Maatschappelijk Werk IJmond opgericht, waarin de Gereformeerde Kerken van IJmuiden, Velsen-Noord en Beverwijk samenwerkten. Mej. J.W. Bil was als maatschappelijk werkster aan deze stichting verbonden. Vanuit die stichting werden tal van activiteiten op poten gezet, zoals bejaardensociëiten, bejaardengymnastiek en een bejaardenkoor.

Ook verder werden door de diaconie veel activiteiten ondernomen, zoals de deelname in de stichting van een protestants-christelijk bejaardenhuis, het financieel steunen van vele instellingen, zoals Bartimeüs, het Werelddiaconaat, enz.

De Lariks (1955) en de Petrakerk (1959).

Het interieur van de Petrakerk, lang gleden gefotografeerd. Links en rechts het orgel.

De toenemende kerkelijke activiteiten maakten meer vergader- en werkruimte nodig. Daarom werden in 1953 plannen gemaakt voor de bouw van een verenigingsgebouw vlak bij de Bethelkerk, aan de Lariksstraat. Aannemer R. de Boer voerde de bouwplannen voor fl. 10.500 uit. Op 22 januari 1955 kon De Lariks geopend worden. De in 1970 opgerichte Stichting Ahoy huurde het gebouw voor het gereformeerd jeugdwerk. Ahoy was een van de voortbrengselen van de Stichting voor Gereformeerd Jeugdwerk IJmuiden, die het gereformeerde jeugdwerk in de ruimste zin van het woord wilde stimuleren en coördineren.

In de oorlog was – zoals we al schreven – de kerk aan de Koningin Wilhelminakade vernield. Van de overheid werd een forse vergoeding verkregen voor geleden ‘oorlogsschade’, en daarvoor kon men gaan denken aan de bouw van een vervangende kerk. Architect J. Roodenburgh uit Amsterdam kreeg in 1956 opdracht bouwtekeningen te maken voor een nieuwe kerk aan de Merwedestraat, die overigens hemelsbreed niet meer dan twee kilometer van de Bethelkerk verwijderd was. Het zou een kerk met een toren worden – in de plannen aan de kerk vastgebouwd, maar losstaand gerealiseerd. Nadat de gemeentevergadering in 1957 akkoord gegaan was kon de bouw beginnen.

De Petrakerk (foto: Reliwiki, B.C. Scheffers).

Ondertussen werd de fa. Fonteijn-Gaal te Rotterdam opdracht gegeven een orgel te bouwen voor de prijs van fl. 32.500. En terwijl de kerkbouw gestaag vorderde besloot de kerkenraad dat het nieuwe bedehuis Petrakerk genoemd zou worden. De bouw kostte in totaal ruim fl. 772.000. Op 20 januari 1959 werd de Petrakerk in gebruik genomen en nog geen vier maanden later – op 11 mei – het orgel.

Meer en groter….

Het aantal leden van de Gereformeerde Kerk van IJmuiden bleef groeien; op 1 januari 1967 bereikte het met 3.639 leden het hoogtepunt. Inmiddels was in oktober 1960 de vierde predikantsplaats ingesteld, die op 19 augustus 1962 bezet werd door de bevestiging en intrede van ds. J.M. van den Brink (1928-2017).

Ds. J.M. van den Brink (1928-2017) stond van 1962 tot 1968 in IJmuiden.

Ondertussen werd in 1963 de pont over het Noordzeekanaal zodanig verplaatst dat voor leden van de Gereformeerde Kerk te Velsen, die ten zuiden van het Noordzeekanaal woonden, de afstand tot hun kerkgebouw te groot werd: de kerk lag immers ten noorden van het Noordzeekanaal. Na overleg tussen de kerkenraden van IJmuiden en Velsen werd besloten dat het gedeelte van de kerk van Velsen beneden het Noordzeekanaal met ingang van mei 1964 zou gaan behoren tot de kerk te IJmuiden.

De steeds groter wordende massaliteit van het kerkelijk leven noodzaakte de kerkenraad er toe plannen te maken voor de toekomst. In september 1961 benoemde de kerkenraad een Splitsingscommissie die moest onderzoeken hoe de massaliteit in het kerkelijk leven gekeerd kon worden. De conclusie was dat splitsing in twee zelfstandige kerken tot de mogelijkheden behoorde, maar de commissie aarzelde over de vraag of het wenselijk was daartoe over te gaan. Het voorstel werd in ieder geval in de kerkenraad afgestemd. Ook een plan dat een paar maanden later ter tafel kwam, om de kerk in vier zelfstandige kerken op te delen, werd  verworpen.

Uiteindelijk werd besloten tot de vorming van een Kerkenraad voor Algemene Zaken (KAZ) en van sectiekerkenraden met grote bevoegdheden; die organisatievorm was intussen door de generale synode toegestaan. Veel werk zou meer per sectie kunnen worden verricht, zodat de geconstateerde teruggang in het kerkelijk leven misschien tot staan gebracht zou kunnen worden. Op 1 januari 1969 werd de regeling van kracht.

Predikanten.

Ds. G. Assies (1927-2007) stond van 1961 tot 1968 in IJmuiden. Van de eerste helft van 1965 tot de tweede helft van 1966 werd hij gedurende iets meer dan een jaar als legerpredikant afgestaan.

Eind jaren ’60 brachten, voor wat betreft de dienstdoende predikanten, behoorlijke problemen mee. In augustus 1968 namen twee van de vier predikanten een beroep naar elders aan. Ds. J.M. van den Brink vertrok naar de kerk van Nijmegen en ds. G. Assies (1927-2007) naar die van Emmen-Angelslo. Bovendien ging ds. W. Diepersloot (1904-1977) per 1 september 1969 met emeritaat en ds. J.A. Tiemens (1908-1970) overleed in april 1970 plotseling. Wel had inmiddels ds. L. Dorst (1914-1990) van Groningen-Helpman een beroep van de kerk van IJmuiden aangenomen, maar zijn intrede was pas op 28 juni 1970. Gelukkig was ds. Diepersloot bereid enige tijd als consulent dienst te doen. De classis verleende bovendien aan drie gemeenteleden preekconsent, zodat zij zo nu en dan konden voorgaan in de kerkdiensten. Het beroepingswerk werd nu door de kerkenraad stevig aangepakt.

Ds. W. Diepersloot (1904-1977) stond van 1955 tot 1969 in IJmuiden.

Verbouwingen.

In 1974 werd de Ichthuskerk door een team van vrijwilligers uit de gemeente, in samenwerking met een aannemer, voor in totaal fl. 53.500 onder handen genomen. Als officiële start van het werk werd een zeer geschikt moment uitgekozen: precies om middernacht. De lange kerkbanken werden vervangen door kortere, terwijl de banken van ambtsdragers van het liturgisch centrum verwijderd werden. De vloerbedekking werd vernieuwd, de verlichting op peil gebracht en de zaak werd geschilderd. De helft van de kosten werd bijeengebracht door bijdragen van gemeenteleden.

Drie jaar later, in 1977, kwam de Bethelkerk aan de beurt. Het was voor die kerk trouwens een heel bijzonder jaar, want het kerkgebouw bestond vijfentwintig jaar, terwijl de Gereformeerde Kerk als geheel het zestigjarig bestaan achter de rug had (1917). Een jubileumcommissie organiseerde een herdenkingsdienst. De gehouden inzamelingsactie voor het opknappen van de kerk bracht het benodigde bedrag van fl. 25.000 op.

Ook de Ichthusburcht, ‘oud, en ernstig in verval’, kwam aan de beurt, en wel in 1983/1984. Dak, ramen, kachels en muren en nog andere zaken moesten nodig vervangen of gerepareerd worden. In april 1983 kon de Ichthusburcht weer in gebruik genomen worden.

De Petrakerk (foto: Reliwiki, Anton van Daal).

Tenslotte werd de Petrakerk aangepakt. In 1979 werd het voorportaal voorzien van een lift en voor invaliden toegankelijker gemaakt. In het voorjaar van 1984 werd het interieur van de kerk opgeknapt. Een deel van de banken werd een kwartslag gedraaid en de preekstoel verplaatst; daardoor werd het aantal zitplaatsen met honderd teruggebracht naar 650. Vijf jaar later, in 1989 werd bovendien het dertigjarig jubileum van het kerkgebouw gevierd.

Het kon niet op; want in april 1989 vierde de gemeente rond de Ichthuskerk het vijftigjarig bestaan van het bedehuis én van de bijbehorende jeugdvereniging Ichthus!

Voorstellen voor de toekomst…

Al rond halverwege de jaren ’60 liet het ledental van de kerk van IJmuiden  een terugloop te zien, terwijl ook het kerkbezoek achteruit ging. Tegelijk werd dus ook de financiële draagkracht van de kerk geringer. Geen wonder dat de kerkenraad in juni 1989 een commissie oprichtte die onderzoek moest doen naar de positie van de kerk in de toekomst. Deze ‘Commissie Toekomst’ ging dus aan de slag en kwam in 1990 met een rapport getiteld De Toekomst van de Gereformeerde Kerk te IJmuiden. Daarin werd onder meer aanbevolen achtereenvolgens twee van de drie kerkgebouwen af te stoten (de Bethelkerk kwam volgens de commissie het eerst in aanmerking), één kerkenraad aan te houden met eventueel een verandering van de toen geldende bevoegdheden van de wijkkerkenraden. Verder adviseerde de commissie het aantal predikantsplaatsen terug te brengen tot twee of zelfs  één.

Het interieur van de Petrakerk. Tegenwoordig is de Petrakerk in gebruik bij de GKV/CGK-gemeente (foto: Orgelfoto.nl).

Vervolgens ging een door de kerkenraad benoemde commissie aan de slag om een beleidsplan te formuleren over de realisering van de voorstellen van de Commissie Toekomst. In april 1992 verscheen het eindrapport: Met het oog op 2000. Voorgesteld werd onder meer de vorming van kerkwijken met tachtig tot honderd adressen en (pastorale) wijkteams van acht  tot tien personen. De kerkenraad was er voor het bestuurlijke werk. Voor wat de kerkgebouwen betreft werd geadviseerd de Petrakerk open te houden en de beide andere kerken, de Bethelkerk en de Ichthuskerk voor de erediensten te sluiten. Over de Ichthusburcht moest nog verder overlegd worden. Het aantal predikantsplaatsen zou vooralsnog op twee gehandhaafd moeten blijven; op dat moment waren dat ds. B. de Boer (1935-2017) en ds. J.L. Bel (1934-2019).

De Petrakerk en de Bethelkerk dicht.

Mede op aandringen van de gemeenteleden ging een Commissie Ad Hoc aan het werk om te beoordelen of het advies van Met het oog op 2000 gehandhaafd kon worden, althans voor wat betreft de kerkgebouwen, want in hoofdlijnen nam de kerkenraad de adviezen van de commissie over. Geadviseerd werd de gemeenteleden boven de vijftien jaar per referendum naar hun mening over de kerksluitingskwestie te vragen. In november 1992 werd de enquête gehouden. Aan de hand van de uitkomsten van eerder onderzoek en die van het referendum werd tot sluiting van de Petrakerk en van de Bethelkerk besloten. De Petrakerk werd begin 1995 verkocht aan de Gereformeerde Kerk (vrijgemaakt) en de Bethelkerk werd in 1996 verkocht en later gesloopt.

De Ichthuskerk en de Ichthusburcht bleven open.

De Ichthusburcht en de Ichthuskerk.

Door de sluiting van de twee kerken moest het Ichthuscomplex echter flink aangepast worden, omdat door de concentratie van de kerkelijke activiteiten in dit kerkelijk centrum het gebruik intensiever zou worden. De verbouwing van de kerk vond plaats tussen juli en december 1995. Daarbij werden banken, lopers, schermwanden en andere zaken uit de Bethelkerk gebruikt terwijl ook van alles gerepareerd, geschilderd, vervangen en schoongemaakt werd. Onder meer werd de entree van de kerk verbreed door het maken van een extra toegangsdeur.

Kort daarop werd begonnen met de restauratie en uitbreiding van de Ichthusburcht, die  ‘van fundering tot en met het dak vernieuwd’ werd. De zaalruimte werd flink uitgebreid en allerlei aanpassingen werden gerealiseerd. De ketels van de centrale verwarming werden vervangen. Op 6 september 1996 kon de Ichthusburcht weer in gebruik genomen worden.

De Ichthuskerk aan de Snelliusstraat.

Protestantse Gemeente Ichthuskerk.

De Ichthuskerk aan de Snelliusstraat doet nog steeds dienst als het kerkgebouw van de – zoals men zich tegenwoordig noemt – Protestantse Gemeente IJmuiden.  Ook de Ichthusburcht aan de Fahrenheitstraat, bijgebouw van de Ichthuskerk, is nog steeds in gebruik.

Ledentallen van de Gereformeerde Kerk te IJmuiden.

De ledentallen van de Gereformeerde Kerk (c.q. Protestantse Gemeente) IJmuiden (bron: Jaarboeken GKN en PKN).

Bronnen onder meer:

E.H. Baalbergen, Van Geitenschuur tot Ichthuskerk. Geschiedenis van de Gereformeerde Kerk van IJmuiden. IJmuiden, 1999

J. Brederveld, Ter Gedachtenis. Eenige aanteekeningen uit mijn kerkelijk leven te Velsen, Harskamp en Velseroord. Velseroord, 1919

C. den Dulk e.a., Ondergeteekenden, handelende namens vele leden der Geref. Kerk te IJmuiden (…). IJmuiden, 9 juni 1920

Gemeenten en Predikanten van De Gereformeerde Kerken in Nederland. Leusden, 1992

Jaarboeken (ten dienste) van De Gereformeerde Kerken in Nederland. Goes, div. jrg.

N.N., Inventaris van het archief van de Gereformeerde Kerk te Velsen. G.p., g.j.

F. van der Veen, Kerken in Noord-Holland. Zoetermeer, 2001

W. van Vliet, Kroniek van de Gereformeerde Kerken van IJmuiden vanaf 1903, 2 dln. In: De Hoeksteen. Tijdschrift voor Vaderlandse Kerkgeschiedenis, september en november 1989.

IJmuider Courant, IJmuiden, div. nrs.

© 2020. GereformeerdeKerken.info