De Gereformeerde Kerk te Maasdijk (2)

De bouw van een nieuwe kerk.

( < Naar deel 1 ) – De voorbereiding en de bouw van de nieuwe kerk aan de Prinsenlaan strekten zich uit over de ambtsperioden van drie predikanten.

De kerk werd te klein…

Na vier vergeefse beroepen op andere predikanten had ds. W.M. de Bakker (1925-2001) van het Friese Reitsum op 8 augustus 1954 intrede gedaan als opvolger van ds. Pontier. Ds. De Bakker was van 1954 tot 1958 aan de kerk van Maasdijk verbonden.

Voor het eerst werd in februari 1955 gesproken over de eventuele bouw van een nieuwe kerk. De oude kerk aan de Maasdijk werd te klein, ondanks de aangebouwde zijvleugel en de ingebouwde galerij. Besloten werd alvast geld in te zamelen voor de nieuwbouw, die aan de andere kant van de Maasdijk zou plaatsvinden. Want ook met het oog op de uitbreiding van het dorp was men al gauw afgestapt van het idee van uitbreiding van de oude kerk. De gemeente Naaldwijk gaf toestemming voor nieuwbouw. Een bouwcommissie werd ingesteld die de plannen nader moest uitwerken. Weliswaar zou de nieuwbouw pas over zo’n tien jaar plaatsvinden, maar de gemeentevergadering ging er in ieder geval mee akkoord. In februari 1958 was de zaak zover gevorderd dat de koop van een stuk grond van 8.000 m² voor de prijs van bijna fl. 17.000 officieel kon worden beklonken.

Ds. W.M. de Bakker (1925-2001).

Toen ds. De Bakker naar het Groningse Helpman vertrokken was, werd het beroepingswerk weer opgestart. Na vijf vergeefse beroepen nam ds. K. Snoeij (*1930) van Dinteloord het beroep aan – het tweede dat op hem werd uitgebracht – en deed hij op 13 december 1959 intrede. Hij was tot 1964 gereformeerd predikant in Maasdijk.

Ondertussen kwam in 1960 een legaat van fl. 10.000 binnen, bestemd voor de nieuw te bouwen kerk. Maar desondanks werden er natuurlijk allerlei acties gehouden om geld in te zamelen, bijvoorbeeld die verkoopmiddag, waarbij echter van de kerkenraad geen verloting mocht plaatsvinden, en de prijzen moesten redelijk zijn. Verder werd in 1963 een zgn. grote sprongactie gehouden; gemeenteleden werd gevraagd een extra bijdrage te geven voor de kerkbouw, die in de 1.000 leden tellende kerk maar liefst ongeveer twee ton opleverde!

Ds. Snoeij vertrok in 1964 naar Meppel. Het beroepingswerk verliep vlot; slechts één beroepen predikant bedankte en op 4 oktober 1964 deed ds. W. Visscher (*1933) van Rutten als opvolger van ds. Snoeij intrede in Maasdijk. Hij was tot 1970 aan de Gereformeerde Kerk van Maasdijk verbonden.

De eerstesteenlegging door ds. Visscher met medewerking van R. Lievaart (vooraan), op 10 oktober 1966 (foto: ‘Gereformeerde Kerk Maasdijk’).

In 1965 gebeurde  op het bouwfront weer van alles. Het ontwerp van architect Den Heyer zou – naar de kerkenraad werd meegedeeld – een dikke miljoen gulden gaan kosten (maar, zo werd later geruststellend meegedeeld, Den Heyer was bij de bouw van zijn eerdere kerken altijd binnen de begroting gebleven). Bij die prijs waren de  pastorie, de inventaris en een nieuw orgel inbegrepen. Want er werd namelijk ook een orgelcommissie benoemd, omdat men een nieuw instrument wilde aanschaffen voor de nieuwe kerk. Tegelijk werd ook begonnen met te proberen de oude kerk en de ernaast staande pastorie te verkopen.

Zo kon op 13 november 1965 de aanbesteding gehouden worden, waarop twee aannemers inschreven (er was toen fl. 500.000 gespaard geld in kas). Als laagste kwam de fa. Lievaart uit Maasdijk uit de bus, al moest deze bijna fl. 12.000 meer berekenen dan de begroting van de architect aangaf. Ondertussen gingen de acties om geld voor de nieuwbouw binnen te halen, gewoon door. Heel erg veel oud papier werd opgehaald, terwijl ook het Vrouwen Comité meestal in stilte veel werk verzette. Al dat geld was ook wel nodig, want een extra kostenpost bleken de heipalen, die vijf meter langer moesten zijn dan oorspronkelijk berekend was: een en ander kostte fl. 50.000 extra. Maar… een goed Fundament is alles…

Er wordt druk aan de kerk gebouwd… (foto: ‘Gereformeerde Kerk Maasdijk’).

Desondanks kon op 17 maart 1966 de eerste van de vijfenzestig heipalen de grond in, voorwaar – in de woorden van voorzitter P. Quak van de bouwcommissie – een diepte-investering. Zeven maanden later werd door ds. W. Visscher en R. Lievaart de eerste steen gelegd, een ware hoeksteen, met als tekst op de lange zijde ‘Terwijl Christus Jezus zelf de Hoeksteen is’ (Ef. 2 vers 20B) en op de korte zijde de vermelding van de eerstesteenlegging zelf. En ondertussen kwam ook de realisering van een nieuw orgel een flinke stap verder: besloten werd een nieuw orgel te laten bouwen voor bijna fl. 76.000.

De ‘eerste steen’… (foto: ‘Gereformeerde Kerk Maasdijk’).

Zo kon op 26 oktober 1967 de nieuwe kerk met haar 700 zitplaatsen in gebruik genomen worden. ‘Toen ds. W. Visscher deze bijeenkomst opende overzag hij een zeer grote schare’, schreef een lokale krant. En ds. J.H. Teerink (1904-1969) van De Lier, die namens de classis Delfland sprak, ‘kon zich de blijdschap en vreugde levendig indenken. Met Maasdijk is weer een machtig mooi kerkgebouw toegevoegd aan de vele, die de laatste jaren in het Westland zijn verrezen’.

‘De Hoeksteen’ te Maasdijk.

Ds. Visscher had intussen een beroep naar het Groningse Grootegast ontvangen, dat hij aannam. Op 28 juni 1970  nam hij daarom afscheid van de kerk van Maasdijk.

In snelle vogelvlucht verder…

Wat er nog meer gebeurde behalve kerkbouw.

In de jaren 1955 tot 1967 was weliswaar de kerkbouw een belangrijk punt van bespreking én actie, maar er gebeurde natuurlijk meer. Zo werd in december 1964 de nieuwe bundel 119 gezangen in gebruik genomen. In de loop der jaren was het aantal gezangen, dat in de Gereformeerde Kerken gezongen werd, langzamerhand uitgebreid.

Er was ook een blauwe editie met slappe omslag in omloop.

Gezangen zingen was – als reactie op de ‘vrijzinnige’ bundel Evangelische Gezangen die in de tijd van de Afscheiding op bevel van de overheid (!) gebruik moest worden – in Afgescheiden kring not done. Alleen die liederen (niet psalmen zijnde) mochten gezongen worden, die regelrecht uit de bijbel overgenomen waren, zoals bijvoorbeeld De Tien Geboden, de Lofzang van Maria of de Twaalf Artikelen des Geloofs. Deze waren dan ook opgenomen in een flinterdun bundeltje Eenige Gezangen, dat aanvankelijk twaalf zulke liederen omvatte. Telkens als een synode van plan was de bundel uit te breiden met een klein aantal andere gezangen kwam daartegen verzet, maar uiteindelijk kwamen in de Gereformeerde Kerken in 1964 dus honderdnegentien gezangen in gebruik, die overigens snel inburgerden.

Het flinterdunne bundeltje ‘Eenige [een twaalftal] Gezangen’.
In 1964 werd ook de kerktelefoon ingevoerd, waardoor maximaal dertien zieke of oude gemeenteleden de diensten thuis konden meemaken.

Tot slot nog het feit dat op 21 januari 1971 door de kerkenraad besloten werd ook vrouwen in het kerkelijk ambt toe te laten als diaken of ouderling. De eerste vrouwelijk ouderling in de kerk van Maasdijk was mevr. C. Stigter-van der Kaay.

Ds. S.B. van der Molen (van 1973 tot 1978).

Ds. S.B. van der Molen (1921-1993).

Ondertussen had de kerkenraad het beroepingswerk weer aangepakt, nadat ds. Visscher naar Grootegast vertrokken was. Na vier vergeefse beroepen op andere predikanten nam ds. S.B. van der Molen (1921-1993) van Hoogersmilde het beroep van de kerkenraad aan. Hij deed op 6 mei 1973 intrede en bleef tot 1978 aan de kerk van Maasdijk verbonden.

Een nieuw Liedboek (1974).

In 1973 kwam dan uiteindelijk het nieuwe Liedboek voor de Kerken van de persen, dat samengesteld was met medewerking van verscheidene kerken, waaronder ook de Gereformeerde Kerken in Nederland. In Maasdijk werd dit Liedboek op 14 april 1974 in gebruik genomen. De schoolkinderen leerden de liederen op school, zodat zij ze zondag konden voorzingen. “Op deze wijze werden de nieuwe liederen een feest om te zingen. Dikwijls was het podium voorin de kerk te klein om alle kinderen een plaatsje te geven”. Dit alles ge beurde vele jaren onder leiding van ‘juf Pontier’.

Het bijzondere L. Verschuerenorgel in ‘De Hoeksteen’ te Maasdijk (foto: Orgelfoto.nl).

Omdat de kerkenraad in 1975 wel eens precies wilde weten wat ‘vrijzinnigheid’ nu eigenlijk inhield, werd ds. Lubbers, voorganger van de Maasdijkse Vrijzinnig Hervormden uitgenodigd om daarover op de kerkenraad eens iets meer te vertellen. De kerkenraad was toen geheel op de hoogte.

De uitrit van de parkeerplaats van de kerk kwam uit op de De Ruyterstraat. Maar de kerkenraad vond dat de Prinsenlaan daarvoor een betere plaats was. De gemeente Naaldwijk gaf weliswaar toestemming de uitrit te verplaatsen, maar voorwaarde was dat de destijds op het trottoir geplante boom – midden voor de nieuwe uitrit – bleef staan! De kerkmeester wist wel een oplossing. Met behulp van een ‘dikke vrachtwagen’, allerlei materieel en een paar extra handen, was de boom binnen de kortste keren verdwenen.

Ds. R. Hassefras (van 1979 tot 1989).

Ds. R. Hassefras (1927-2001).

Ds. Van der Molen ging in 1978 met emeritaat en nam op 1 juni 1978 afscheid. Het beroepingswerk verliep vlot. Nog in hetzelfde jaar deed de opvolger van ds. Van der Molen intrede in de persoon van ds. R. Hassefras (1927-2001) van Putten. Hij deed op 9 september 1979 intrede. Hij bleef ongeveer tien jaar aan de kerk van Maasdijk verbonden.

Het aantal kerkgangers werd in deze tijd voor het eerst nauwkeurig  geteld. Het bleek dat het aantal bezoekers van de ochtenddienst tussen 1980 en 1983 een kleine neergaande tendens vertoonde van 583 naar 557. Ook de avonddienst kalfde af. Waren er in 1980 gemiddeld nog zo’n 300 kerkgangers, in 1983 waren het er nog 249.

Samen-op-Weg.

Hoewel al eerder enkele voorzichtige pogingen gedaan waren om te komen tot samenwerking met de plaatselijke hervormde gemeente, kwam in dit proces tijdens het predikantschap van ds. Hassefras enige versnelling. Tussen 1987 en 2003 werden volgens afspraak de Nieuwjaarsdiensten in de gereformeerde kerk De Hoeksteen gehouden en sinds januari 2004 werden ze in Het Kruispunt van de Hervormde Gemeente gevierd. In 1987 besloten beide kerkenraden ook om de avondmaalsvieringen op dezelfde zondagen te houden, terwijl bovendien afgesproken werd vanaf 1987 zeven gezamenlijke ochtenddiensten en acht gezamenlijke avonddiensten te houden.

Het interieur van ‘De Hoeksteen’.

Ds. P.C. Koster (van 1989 tot 1996).

Ds. Hassefras nam op 19 februari 1989 afscheid wegens vertrek naar de kerk van Barchem. Een opvolger werd snel gevonden in de persoon van ds. P.C. Koster (*1934) van Katwijk aan Zee. Deze deed op 3 september 1989 intrede in Maasdijk, zijn zesde gemeente. Hij bleef tot zijn emeritaat in 1996 aan de kerk van Maasdijk verbonden.

Maatschappelijke en kerkelijke veranderingen waren er de oorzaak van dat in de jaren negentig nogal wat leden zich aan de Gereformeerde Kerk te Maasdijk onttrokken en overstapten naar evangelische gemeenten in de buurt. Dit gebeurde overigens niet alleen in Maasdijk, maar ook op veel andere plaatsen. Ondanks de spanningen die aan deze problemen voorafgingen kon in 1992 toch het vijfentwintigjarig bestaan van De Hoeksteen gevierd worden. Op 21 januari 1996 nam ds. Koster afscheid.

Ds. P. Rozeboom (van 1997 tot 2004).

De opvolger van ds. Koster was  ds. P. Rozeboom (*1958) van Garderen. Deze deed op 29 juni 1997 intrede, na ’s ochtends in het ambt bevestigd te zijn door zijn hervormde collega uit Maasdijk, ds. A. Westerdijk (*1945), op zich een bijzondere gebeurtenis.

De Hoeksteen gezien vanuit de De Ruyterstraat.

Het Samen-op-Wegproces kreeg tijdens het predikantschap van ds. Roozeboom nog meer vorm. Het aantal gezamenlijke kerkdiensten steeg en ook in allerlei andere kerkelijke zaken kwam meer en meer samenwerking met de hervormde gemeente. Ook ontstonden ‘vijfkerkendiensten’, in samenwerking met verscheidene andere kerken in de omgeving. Er werd echter ook om de jeugd gedacht, die het aanvangsuur van de ochtenddienst misschien wat vroeg vond. Daarom besloot de kerkenraad namelijk om half twaalf de zgn. ‘uitslaapdiensten’ te houden, later ‘Dijkuurtje’ genoemd; deze werden door de jeugd goed bezocht.

Het interieur van De Hoeksteen niet lang na de opening van de kerk (met dank aan de heer G. Kuiper te Appingedam).

Tot slot.

Na het vertrek van ds. Rozeboom naar het Friese Wolvega waren als predikant achtereenvolgens aan de kerk te Maasdijk verbonden ds. G.J. Mink (*1958) (van 23 januari 2005 tot 11 april 2010) en ds. L.C. van der Eijk (*1951) (van 11 december 2011 tot 19 augustus 2017 en daarna – na diens emeritaat – parttime tot 1 september 2018). Van 12 december 2010 tot 20 september 2020 was ds. H.M. Habekotté (*1968) aan de Protestantse Gemeente te Maasdijk verbonden. Hij vertrok in 2020 naar de Protestantse Gemeente te Vlaardingen.

Per 1 januari 2012 was intussen de Protestantse Gemeente ontstaan door fusie van de Gereformeerde Kerk en de Hervormde Gemeente. In 2018 was besloten de gereformeerde kerk  De Hoeksteen te sluiten. Daar vond op 24 mei 2020 de laatste dienst plaats. De kerkdiensten worden sindsdien gehouden in de Dorpskerk.

Ledentallen van De Gereformeerde Kerk te Maasdijk.

De ledentallen van de Gereformeerde Kerk te Maasdijk tussen 1900 en 2010 (bron: Jaarboeken GKN en PKN).

Bronnen onder meer:

T. van Dijk, Tz., De Gereformeerde Kerk van De Lier. Grepen uit haar 125-jarig bestaan. De Lier, 1977

Gemeenten en Predikanten van de Gereformeerde Kerken in Nederland (…). Leusden, 1992

Jaarboeken (ten dienste) van De Gereformeerde Kerken in Nederland. Goes, div. jrg.

J.G. de Ridder, De Kerkhistorie van het Westland. Zaltbommel, 1966

L. Voogd-Hofman e.a. (red.), Gereformeerde Kerk Maasdijk. 100 jaar in woord en beeld. Maasdijk, 2004

© 2020. GereformeerdeKerken.info