De Gereformeerde Kerk te Bruinisse bestaat op 13 november 2018 honderdvijftig jaar.
Vandaar dat in de kerkdienst van jl. zondag 11 november 2018 aandacht besteed werd aan het jubileum. De predikant, mevr. ds. C. Biemond, blikte in haar preek (naar aanleiding van een tekst uit Jesaja) terug op de moed van hen die honderdvijftig jaar geleden, op 13 november 1868, de zelfstandige gemeente van Bruinisse stichtten, al zijn er tegenwoordig ook zorgen over de toekomst. ‘We zijn inmiddels een minderheid, wat mensen verdrietig en somber kan maken’, maar ondanks alles kon de gemeente ‘dankbaar terugkijken op de geschiedenis en wat ons al die tijd in elkaar gegeven is’. Vol vertrouwen kon men de toekomst tegemoet gaan, want ‘het Woord van God houdt eeuwig stand’.
Al eerder werd aandacht geschonken aan het jubileum. Op 20 september 2018 was er een lezing met als titel ‘Bakerpraat naar het rijk der fabelen‘ (daarin werden ‘bakerpraatjes’ over de kerk belicht) en op 17 oktober 2018 werd de tweede lezing gehouden onder de titel: ‘In het isolement ligt onze kracht’. Op 21 november 2018 vindt de laatste bijeenkomst plaats, met Vesper en lezing over ‘Wat de toekomst brengen moge.’
Het ontstaan als ‘Kruisgemeente’.
De op 13 november 1868 geïnstitueerde zelfstandige gemeente van Bruinisse was tót die tijd onderdeel van de triogemeente ‘Oosterland-Nieuwerkerk-Bruinisse’. De gemeente van Bruinisse behoorde voor én na de instituering in november 1868 tot het kerkverband van de ‘Gereformeerde Kerk onder ’t Kruis’, dat dertig jaar eerder – in 1838 – was ontstaan.
In dat jaar had namelijk in Afgescheiden gelederen een kerkscheuring plaatsgehad, waarbij de ‘Gereformeerde Kerk onder ’t Kruis’ met haar plaatselijke gemeenten zich afscheidde van de hoofdstroom van de Afscheiding, de ‘Christelijke Afgescheidene Kerk in Nederland’, waarvan ds. H. de Cock (1801-1842) de eerste predikant was.
De kerkscheuring vond haar oorzaak in meningsverschillen over onder meer de vraag welke kerkorde de Afgescheidenen behoorden aan te nemen (de Dordtse Kerkorde van 1619 of een ‘eigen maaksel’), over de vraag of Afgescheidenen vrijheid van godsdienst zouden aanvragen bij de overheid (de ‘Kruisgemeenten’ waren daar tegen), en over de vraag of predikanten het ‘ouderwetse’ ambtsgewaad dienden te dragen, waarvoor Kruisgemeenten zich sterk maakten.
In 1869 – een jaar na de instituering van de zelfstandige Kruisgemeente van Bruinisse – werd de kerkscheuring ongedaan gemaakt en vond de landelijke hereniging plaats van de ‘Christelijke Afgescheidene Kerk in Nederland’ en het kerkverband van de ‘Gereformeerde Kerk onder ’t Kruis’, waartoe ook Bruinisse behoorde. De naam die de verenigde kerk zou voeren werd ‘Christelijke Gereformeerde Kerk’.
Sinds de landelijke vereniging in 1869 behoorde de gemeente van Bruinisse dus ook tot deze verenigde kerk, en zette zij als ‘Christelijke Gereformeerde Gemeente’ haar kerkelijk leven voort.
In 1892, toen de ineensmelting plaatsvond van het landelijk kerkverband van de ‘Christelijke Gereformeerde Kerk’ en dat van de ‘Nederduitsche Gereformeerde Kerken’, respectievelijk ontstaan uit de Afscheiding van 1834 en de Doleantie van 1886, sloot ook Bruinisse zich aan bij het verenigde kerkverband van de ‘Gereformeerde Kerken in Nederland’.
Het is nog ingewikkelder…
Dat de voorgeschiedenis van de sinds 1868 zelfstandige gemeente van Bruinisse nog vérder teruggaat dan de triogemeente die zich ‘Oosterland-Nieuwerkerk-Bruinisse’ noemde, verhalen we binnenkort.