‘… wederom kracht en geldigheid te verlenen aan de Dordtsche Kerken Ordening van den jare 1618 en 1619…’.
Deze of een soortgelijke zinsnede komt voor in talloze notulenboeken van de van oorsprong Dolerende Gereformeerde Kerken in ons land. Daarmee gaf de pas in het ambt bevestigde kerkenraad van een ‘Nederduitsche Gereformeerde Kerk (doleerende)’ in de Doleantietijd – 1886 en de jaren daarna – te kennen dat men zich afscheidde van het hervormd kerkbestuur – niet van de hervormde kerk, want men hield staande daarvan de voortzetting te zijn – door ‘af te schaffen het op onwettige wijze door de overheid in 1816 ingevoerde Algemeen Reglement voor het Bestuur der Hervormde Kerk’ en ‘wederom kracht en geldigheid te verlenen’ aan de Dordtse Kerk Orde van 1619.
Zo hoopten de Dolerende Kerken de vrijzinnigheid te keren, die naar hun overtuiging door het Algemeen Reglement in de hervormde kerk vrije toegang gekregen had en die bovendien de zelfstandigheid van de plaatselijke kerk beknotte.
De Dordtse Kerkorde werd vastgesteld door de Nationale Synode van Dordrecht die daar (tijdens het Twaalfjarig Bestand in de Tachtigjarige Oorlog) in 1618 en 1619 gehouden werd en formeel op 13 november 1618 voor het eerst bijeenkwam, dit jaar vierhonderd jaar geleden! De synode heeft nog andere belangrijke besluiten genomen. Een daarvan was het besluit de Bijbel vanuit de grondtalen te vertalen in het Nederlands. Deze kwam in 1637 gereed en werd bekend als de Statenvertaling.
Proefschrift ‘De Dordtse Kerkorde 1619’.
De door de Dordtse synode vastgestelde Kerkorde van 1619 stelde de regels voor het ‘gereformeerd’ kerkelijk leven vast, waarnaar de ‘Gereformeerde Kerk’ van de Reformatie zich diende te gedragen.
Over deze Dordtse Kerkorde verschijnt rond 22 november 2018 een omvangrijk proefschrift van de hand van mevr. drs. A. van Harten-Tip te Smilde, predikant van de voortgezette Gereformeerde Kerk ‘Oase’ te Assen. De volledige titel van het proefschrift luidt ‘De Dordtse Kerkorde 1619. Ontwikkeling, context en theologie’. Drs. Van Harten promoveert daarop op 20 november 2018 aan de Theologische Universiteit van de Christelijke Gereformeerde Kerken in Nederland te Apeldoorn tot doctor in de godgeleerdheid.
De aanleiding voor het onderzoek van drs. Van Harten was de vraag of de latere kerkelijke vergaderingen, die zich met de kerkelijke regelingen bezighouden, zich wel altijd rekenschap geven van hun beweegredenen voor het gebruik van en het omgaan met deze oude kerkorde. In verband daarmee citeert drs. Van Harten een uitspraak van de kerkhervormer Johannes Calvijn (1509-1564) in diens ‘Institutie’: ‘…Ik zou wel willen dat men, telkens als men het besluit van een of ander concilie tevoorschijn haalt, eerst naarstig overwoog, in welke tijd het gehouden is, waarom het gehouden is en met welke bedoeling, en hoedanige mensen aanwezig geweest zijn…‘.
Drs. Van Harten behandelt in haar proefschrift, zoals de ondertitel al vaststelt, niet alleen de Dordtse Kerkorde van 1619, maar eerst uiteraard de (voor-)geschiedenis van de Synode van Dordrecht, en de context van en de aanleiding tot het houden van de synode (ook komt in hoofdstuk 5 aan de orde hoe de particuliere (provinciale) synodes zich op de nationale synode voorbereidden).
Hoofdstuk 4 gaat uitvoerig in op de inhoud van de Kerkorde van 1619 in relatie tot de kerkordes die vanaf 1586 in de Nederlanden werden opgesteld (die in het voorgaande hoofdstuk 3 worden behandeld). Hoofdstuk 6 beschrijft de inhoud van de Kerkorde van 1619 in relatie tot de Acta van de Synode, de instructies die de afgevaardigden naar de synode meekregen, en de overige besluiten van de Synode van Dordrecht. Hoofdstuk 7 behandelt per onderdeel datgene wat van eerdere kerkordes in de Kerkorde van Dordrecht ongewijzigd bleef en wat daarin werd aangepast. In hoofdstuk 8 komen onder meer de kerkelijke ambten en de bevoegdheden van die ambten aan de orde.
Het proefschrift wordt besloten met een aantal belangrijke en verhelderende bijlagen bij de verschillende hoofdstukken, zoals onder meer over de afgevaardigden, de hoogleraren en de gecommitteerden van de Dordtse synode die zich bezighielden met de vaststelling van de Dordtse Kerkorde, hun afkomst en hun onderlinge relaties, en wat zij met de samenstelling van eerdere kerkordes te maken hadden. Ook is bijvoorbeeld een bijlage opgenomen waarin een vergelijking wordt gemaakt van de Dordtse Kerkorde met de Nederlandse Geloofsbelijdenis (1561), de Heidelbergse Catechismus (1563) en de Dordtse Leerregels (1619), samen de zgn. Drie Formulieren van Enigheid, de belijdenisgeschriften van de gereformeerde kerken.
Het inhoudsrijke en interessante boek – voorzien van talloze verduidelijkende voetnoten – verschijnt rond 22 november 2018 en kan nu al besteld worden.
- A. van Harten-Tip, De Dordtse Kerkorde 1619. Ontwikkeling, context en theologie. KokBoekencentrum.nl, Academic. ISBN-13: 9789023956679 – ISBN-10: 9023956672. 444 pp., hardcover, in kleur geïllustreerd met enkele kaarten en grafieken. € 32,50.