Evangelisatiewerk van de Gereformeerde Kerk te Coevorden

Inleiding.

De Christelijke Afgescheidene Gemeente te Coevorden (lang met een ‘K’ geschreven) werd op 2 februari 1843 geïnstitueerd.

Kaart: Google.

Op die dag namelijk bevestigde ds. R.H. Bos (1800-1848) van Dedemsvaart de eerste kerkenraad. De kerk van Coevorden droeg de pastorale verantwoordelijkheid voor een aantal dorpen en gehuchten in de omgeving, zoals Dalen, een deel van het gebied langs de Hoogeveenschevaart, Steenwijksmoer en Wachtum. Het archief van de Particuliere Synode Drenthe bevat in de eerste tijd weinig gegevens over het werk in de stad zelf; daarom vermelden we ook enige aanvullende bijzonderheden uit het gedenkboek van deze kerk. Een kort overzicht.

De christelijke afgescheidene kerk te Coevorden, die in 1852 in gebruik genomen werd.

Een ‘gemeentelijke samenkomst’.

Op 6 februari 1901 werd in de toenmalige kerk aan de Sint Jansstraat in Coevorden (een voormalige smederij, die van 1852 tot 1913 in gebruik was als kerk) een ‘gemeentelijke samenkomst’ met de provinciale Deputaten voor de Inwendige Zending (= evangelisatie) gehouden. Deze bijeenkomsten werden afwisselend in verschillende plaatsen in de provincie gehouden en hadden ten doel de plaatselijke gemeenten op de hoogte te stellen van en warm te maken voor het evangelisatiewerk.

Ds. K. Oussoren (1868-1942).

Nu waren voor hun deputatenvergadering in Coevorden: “Het is zes uur, tijd om naar de kerk te gaan ten einde met de gemeente te vergaderen. Het eerst treedt de pastor loci, ds. K. Oussoren [1868-1942] op, die een openingswoord naar aanleiding van 1 Corinthiërs 4:20 spreekt.

Ds. H.A. Dijkstra (1856-1941) van Diever.

Hierop spreekt ds. H.A. Dijkstra [1856-1941, van Diever] over Jeremia 1:11 en 12. Daarna ds. R. Huls [1840-1910, van Nieuw-Amsterdam] over de geschiedenis van de Inwendige Zending in Drenthe.

Ds. R. Huls (1840-1910) van Nieuw-Amsterdam.

Vervolgens ds. G. van Halsema [1856-1940, van Nijeveen] die tot onderwerp had ‘Hoe moeten de Kerken het werk der Inwendige Zending behartigen?’

Ds. W.W. Smitt (1869-1935) van  Assen.

En eindelijk sprak ds. W.W. Smitt [1869-1935, van Assen] een zeer passend slotwoord. Ruim half negen verlieten wij het kerkgebouw. De opkomst der gemeente beantwoordde niet aan onze verwachting”. Dat viel dus tegen.

Ds. G. van Halsema (1856-1940) van Nijeveen.

Het werk in Coevorden.

In hoeverre het evangelisatiewerk sindsdien voortgang vond konden we uit de archieven niet goed gewaar worden. Ongetwijfeld zal her en der lectuur verspreid zijn. Maar in ieder geval had deze kerk vanaf het eind van de jaren ’20 tot de Tweede Wereldoorlog de beschikking over een bibliotheek met ongeveer zeshonderd boeken, ‘die ter beschikking staat voor allen die [verantwoorde!] ontspannings- of stichtelijke lectuur verlangen’.

1950 – 1975.

In het begin van de jaren ’50 werkte in Coevorden een evangeliste voor rekening van de kerk te Coevorden. Maar in 1952 moest de kerk haar om financiële redenen laten gaan. ‘Geldgebrek is vaak een grote last’. Voor het overige ging het werk op de oude voet voort. De deputaten vonden dat er best veel gebeurde: ‘In de classis Coevorden valt op te merken, dat Coevorden veel doet (lectuurverspreiding, straatprediking, instuif en clubs)’, soms in samenwerking met de Baptisten. De classicale evangelisatiepredikant ds. D. Visch (1908-1981) begon in het begin van de jaren ’50 in Coevorden met ‘instuifwerk’ voor de jeugd.

Ds. D. Visch (1908-1981).

In het begin van de jaren ’60 begon men met het verspreiden van de ‘Elisabeth Bode’, die voor ‘De Goede Tijding’ en ‘Toplicht’ (voor schippers) in de plaats kwam. De EB werd huis-aan-huis verspreid in de hoop dat daaruit betaalde abonnementen voortvloeiden, waardoor de gratis verspreiding ten behoeve van de evangelisatie kon worden gefinancierd. Ook werden evangelisatiefolders verspreid. Er waren evangelisatieclubs voor jongens en meisjes uit buitenkerkelijke gezinnen. Als door deze activiteiten contact met de kerk gewenst werd, kwam de bezoekcommissie in actie. Al in de jaren ’50 was men in samenwerking met de Baptisten begonnen met het houden van straatprediking op de Markt. De Chr. Muziekvereniging en de kerkelijke zangvereniging verleenden bij de samenzang hun broodnodige medewerking. Straatprediking werd ook gehouden in de verschillende stadswijken, waarbij geluidsapparatuur belangrijke diensten bewees.

In de zomervakantie werden kindermiddagen gehouden in ‘Zaal Arends’. Kerstsamenkomsten vonden in de week voor Kerst plaats, vaak in samenwerking met het Leger des Heils: in de jaren ’50 en ’60 bezochten veel woonwagenbewoners deze samenkomsten. Op de Tweede Kerst-, Paas- en Pinksterdagen werden zangdiensten gehouden, die nogal eens samen met de Baptisten werden georganiseerd. Na de opening van camping De Huttenheugte in Dalen begon men met het evangelisatie-recreatiewerk. Daar werden in het zomerseizoen dagelijks kinderclubs gehouden, samen met de Baptisten, Rooms-Katholieken en Hervormden uit Coevorden en Dalen.

1975 – 1992.

De gereformeerde kerk te Coevorden, die in 1913 in gebruik genomen werd..

Ook in Coevorden werd na verloop van tijd voelbaar dat – op initiatief van het landelijk Evangelisatiecentrum – in het evangelisatiewerk een verschuiving plaatsvond van de ‘traditionele’ evangelisatieactiviteiten naar ‘vorming en toerusting’ van de leden van evangelisatiecommissies en van gemeenteleden. De gemeente moest immers het zoutend zout en het lichtend licht zijn. De lectuurverspreiding bleef weliswaar in stand, maar de straatprediking werd gestaakt. In 1989 kwam ook een eind aan het werk van de evangelisatieclubs en het huisbezoek aan buitenkerkelijken. Andere activiteiten kwamen er voor in de plaats: Welkomdiensten (open kerkdiensten, speciaal gericht op buitenkerkelijken) werden aangekondigd door de huis-aan-huis verspreiding van uitnodigingen.

Het recreatiewerk op De Huttenheugte bloeide. Er werden zondagse kerkdiensten gehouden; de Gereformeerde Kerk van Coevorden verzorgde die op de eerste zondag van de maand, andere kerkgenootschappen ‘deden’ de overige. Langzamerhand ontstond in het kader van het georganiseerde ‘Inter Kerkelijk Overleg’ (IKO) meer contact met rooms-katholieken en hervormden (en niet alleen meer met de Baptisten), zoals bij de kerkdiensten in het Aleida Kramerziekenhuis, de diensten op De Huttenheugte, het kerstfeest voor bejaarden en gehandicapten, enz.

De arbeid te Steenwijksmoer.

Ds. T.L. Kroes (1883-1942).

In 1916 schreef ds. T.L. Kroes (1883-1942) van Coevorden aan de provinciale Deputaten voor de Evangelisatie dat de zendingscommissie te Coevorden vond ‘te Steenwijksmoer [direct ten noordwesten van Coevorden] een kleine lokaliteit te moeten bouwen om er eenig meerdere arbeid te kunnen verrichten. Eene jongedochtersvereeniging is er reeds, tellend vijfentwintig leden; ook zal er een vrouwenvereeniging worden opgericht. Het lokaaltje zal fl. 800 kosten’.

De deputaten zegden het gevraagde bedrag van fl. 40 per jaar voor rente en aflossing toe. Vooral smid Klein Hesseling had op de bouw van een lokaaltje aangedrongen. Aan de Hoofdweg 78 in Steenwijksmoer werd toen een gebouwtje gekocht. Na een eenvoudige verbouwing werd het onder de naam ‘Bethel’ (Huis Gods) door de Gereformeerde Kerk in 1916 in gebruik genomen. Er werden voortaan catechisatielessen gegeven en zondagsschoolbijeenkomsten gehouden en hier vergaderden ook de inmiddels gestichte christelijke jeugdverenigingen. Af en toe werd er een kerkdienst gehouden. ‘In het lokaal kwamen mensen onder het gehoor die het pad naar de kerk allang vergeten waren’. Ook was men van plan in het katholieke Steenwijksmoer een christelijke school te bouwen voor gereformeerden en hervormden samen, ‘doch die vereeniging zal zóo worden ingericht dat men de gereformeerden niet zal kunnen uitwerpen’ (sic!). De ervaring had kennelijk geleerd daarop verdacht te moeten zijn.

Het evangelisatiegebouwtje aan de Hoofdweg te Steenwijksmoer. Zie op de gedenksteen het jaartal 1916.

De invloed van de Eerste Wereldoorlog deed zich gevoelen: in het Jaarverslag van de provinciale Deputaten over 1917 werd opgemerkt: ‘Te Steenwijksmoer is een eigen lokaal voor dien arbeid ingericht. Vanwege gebrek aan petroleum zijn er niet zoovele samenkomsten met volwassenen gehouden dan anders wel het geval zou zijn geweest’. In 1919 vernemen we alleen nog dat in Steenwijksmoer ‘samenkomsten met jongen en ouden gehouden worden, die ook vele niet-gereformeerde bezoekers trekken’. De verspreiding van het evangelisatieblad De Kandelaar werd in 1923 echter gestaakt, ‘omdat dit onvruchtbaar scheen. De inkomsten zijn niet te berekenen’. Daarna wordt het (althans in het archief van de synode) stil. En dat klopt, want het gebouwtje werd in 1922 voor fl. 750 van de hand gedaan.  Er werd in de praktijk nog maar weinig gebruik van gemaakt.

Het werk in Dalen en Wachtum.

Colporteur J. de Braal (1843-1925) meende in 1900 dat ook Dalen (direct ten noorden van Coevorden), ‘waar vroeger wel eens iets gedaan is, maar schijnbaar zonder vrucht’, in aanmerking kwam voor evangelisatiearbeid.

Colporteur J. de Braal (1843-1925).

Maar of toen al meteen iets werd ondernomen worden we noch uit het archief van de synode, noch uit het plaatselijke gedenkboek gewaar. In 1915 werd in ieder geval verzucht ‘dat er te Dalen nog veel moet gebeuren eer hier de Kerk tot openbaring zal komen’ en in het Jaarverslag over 1926 horen we wat er aan de hand was: ‘Koevorden had plannen voor den arbeid te Dalen, doch die konden vanwege tegenstand [vanuit de hervormde gemeente en door de overige bewoners van het dorp] niet worden uitgevoerd’.

In juni 1923 werd in het provinciaal archief voor het eerst melding gemaakt van de oprichting van een zondagsschool in het naburige Wachtum (ongeveer een kilometer ten noorden van Dalen) met twaalf leerlingen. In de jaren ’30 werd gemeld dat de Kerk van Coevorden in Wachtum een zondagsschool hield met vijfentwintig leerlingen, allen afkomstig van buiten de Kerk. Er werd enige lectuur verspreid en door een commissie werd aansluitend bezoekwerk verricht. In 1934 lezen we het laatste bericht over het werk in Wachtum: ‘Hier is nog steeds een post’. Daarna vernemen we niets meer.

Bronnen:

Archief Particuliere Synode der Gereformeerde Kerken in de provincie Drenthe. Drents Archief, Assen

G. Gritter, Van Geslacht tot Geslacht is Uw Trouw. 150 jaar Gereformeerde Kerk Coevorden. 1842-1992. Groningen, 1992

G.J. Kok, ‘Vaak was het ploegen op rotsen…’. De evangelisatiearbeid van de Particuliere Synode Drenthe van de Gereformeerde Kerken in Nederland (1893-1993). Groningen, 2013

© 2017. GereformeerdeKerken.info