Uit de pers (18) – 1958 – Nieuws uit de kerken

Het ‘Centraal Weekblad ten dienste van de Gereformeerde Kerken in Nederland’ meldde eind maart 1958 onder meer de volgende kerkelijke nieuwtjes (we hebben tussen [vierkante haken] weer enkele aanvullingen c.q. verbeteringen toegevoegd):

“Instituering in Sebaldeburen.

Als de nieuwe kerk in het Groningse Grootegast (waarvan kort geleden de eerste steen werd gelegd) over ongeveer een jaar gereed is, zal in Sebaldeburen een zelfstandige gemeente worden geïnstitueerd. Tevens zal daar dan een kerk worden gebouwd. Naar schatting krijgt de nieuw te stichten gemeente een zielental van ongeveer driehonderd. Het kerkgebouw in Sebaldeburen zal voor een deel worden opgetrokken van materiaal dat vrijkomt bij de afbraak van de oude kerk in Grootegast.

De oude gereformeerde kerk te Grootegast.

[Opmerking – De Gereformeerde Kerk te Grootegast werd op 20 juni 1835 door ds. H. de Cock (1801-1842) geïnstitueerd. Toen de nieuwe kerk aan De Gast 2 in 1958, gebouwd door de bekende gereformeerde kerkarchitect Egbert Reitsma,  in gebruik genomen werd, kon de oude kerk aan de Hoofdstraat worden verlaten. Deze werd nog hetzelfde jaar gesloopt. In Sebaldeburen werd echter geen zelfstandige Gereformeerde Kerk geïnstitueerd. Wel werd voor de gereformeerden in dat dorp de in 1959 in gebruik genomen Maranathakerk gebouwd, waarvoor ook afbraakmateriaal van de oude kerk te Grootegast werd gebruikt. De kerk in Sebaldeburen werd, net als de Goede Herderkerk in Grootegast, ontworpen door de gereformeerde kerkarchitect Egbert Reitsma. In 2000 werd de Maranathakerk buiten gebruik gesteld en dient nu als woning met daarnaast een winkel.]

Het gereformeerde kerkje te Sebaldeburen (foto: Reliwiki, Andre van Dijk).

‘Vergrijzing’ in Rotterdam-Hillegersberg.

Sommige gemeenten in ons land worstelen met het probleem van de zogenaamde ‘vergrijzing’, het steeds hoger worden van de gemiddelde leeftijd der leden. Zo ook Rotterdam–Hillegersberg. Van de 1.620 zielen [in 1958] zijn er niet minder dan 102 ouder dan 70 jaar. Gelukkig zal nu binnenkort worden begonnen met de bouw van woningen aan de Wilgenplaslaan en daardoor zullen er vermoedelijk weer wat meer jonge gezinnen binnen deze kerkelijke gemeente komen wonen. Dr. N.J. Hommes [(1903-1977), van 1946 tot zijn emeritaat in 1969 de plaatselijke predikant] schreef dan ook terecht in de kerkbode: ‘Daarom moeten we dankbaar zijn dat de nood van de kerkbouw in het Wilgenplaslaankwartier ons is opgelegd’.

[Opmerking – In 1964 werd aan de Wilgenplaslaan de gereformeerde Vredevorstkerk in gebruik genomen. Deze werd ontworpen door de architecten W. en B. Lengkeek.]

De Vredevorstkerk aan de Wilgenplaslaan in Rotterdam.

Dat heb je van gelijktijdig vergaderen.

Op de kerkenraadsvergadering in Assen waren een paar broeders verontwaardigd over het feit dat ze al een paar malen na een kerkenraadsvergadering tot de ontdekking kwamen dat hun stalen rossen met lege banden op de berijder stonden te wachten. De vermoedelijke bedrijvers van deze euveldaden kunnen wel eens schuilen in een jongensclub die dezelfde avond vergadert, maar die zo verstandig zijn hun bijeenkomsten eerder te beëindigen dan de weleerwaarde en eerwaarde broeders. De verontwaardigde broeders hebben vroeger zelf vermoedelijk nooit kattekwaad uitgehaald.

Oosterkerk in Delft 75 jaar.

De vorige week was het 75 jaar geleden dat de Oosterkerk aan de Vlamingstraat in Delft in gebruik genomen werd door de toenmalige Christelijke Gereformeerde Kerk, vanaf 1892 Gereformeerde Kerk. Het is een verbouwd huis, dat in 1881 werd aangekocht voor fl. 9.250. De kerk aan de Voldersgracht werd toen verkocht voor fl. 10.000 aan de hervormden, die er een school van maakten. Hetgeen echter niet betekende dat er geld van overbleef.  Want het huis aan de Vlamingstraat moest uiteraard een ingrijpende verbouwing ondergaan voordat het een kerk met 800 zitplaatsen was.

Op 12 maart 1883 waren de bouwwerkzaamheden voltooid en werd het kerkgebouw aan de kerkeraad overgedragen. Onder beding, dat aannemer en architect nog tien jaar aansprakelijk waren voor mogelijke ongemakken die uit de bouw zouden kunnen voortvloeien!

Op 15 maart werd het bedehuis in gebruik genomen met een preek van ds. L. van der Valk (1838-1910). Ofschoon deze preek in druk verscheen was er 25 jaar geleden al geen exemplaar meer van bekend. Zelfs in het archief van de kerk van Delft is er geen aanwezig.

Bij de openingsplechtigheid schonk de kerkeraad aan ds. Van der Valk voor al het werk dat hij voor de bouw van de kerk had gedaan en voor het plaatsen van de lening ad. fl. 40.000, een Statenbijbel met zilverbeslag.

Het torentje van de Oosterkerk te Delft.

Men kan niet zeggen dat de Delftse Oosterkerk grote historische waarde heeft. Anders is dat met het orgel dat er zich in bevindt. Dit is namelijk afkomstig uit de voormalige Gasthuiskerk en dateert uit 1657. Het werd in 1859 door een Afgescheiden Delftenaar, de handelaar in bouwmaterialen A.A. de Lint, aan de Afgescheiden kerk aangeboden ter plaatsing in de kerk aan de Voldersgracht. In 1882-1883 verhuisde het naar de [nieuwe] Oosterkerk. De tekening geeft een beeld van het torentje dat zich op de Oosterkerk bevindt, aan de zijde van de Vlamingstraat. Een afbeelding van de gehele kerk kunnen wij helaas niet geven, omdat het gebouw geheel tussen de huizen is ingebouwd.

[Opmerking – In 1971 werd de Oosterkerk aan de Vlamingstraat gesloopt op de voorgevel na. In plaats daarvan werd daarachter door het Delftse architectenbureau L.P. van der Gaag een nieuwe kerkzaal gebouwd met als kerknaam Hart van Delft. Als gereformeerde kerk werd het gebouw eind jaren ’80 buiten gebruik gesteld en verkocht aan het Leger des Heils. In 2015 werd het kerkgebouw te koop gezet.]

De voormalige gereformeerde kerk ‘Hart van Delft’.

Geschenk dat geen geschenk is.

De kerkeraad van Amsterdam-Noord is eigenlijk niet erg tevreden over de huidige regeling volgens welke voor de kerkelijke huwelijksbevestiging een bedrag van  fl. 20 wordt ‘geheven’. Wij gaan daar nu niet verder op in (temeer daar de kerkeraad er zelf niet uit kon komen, blijkens het verslag). Maar meer interesseert ons de opmerking: ’Het  doet toch vreemd aan dat de trouwbijbel die de kerkeraad geeft, door het bruidspaar zelf is betaald. Van een schenken kan dan geen sprake meer zijn!’ Een opmerking die ook wel eens de aandacht verdient tegenover de veel in kerkbodes voorkomende klacht dat de huwelijkscollecten zó weinig opbrengen dat de huwelijksbijbel er nauwelijks van kan worden betaald! Van een kerkenraadsgeschenk gesproken…

Denk eens om uw gastvrouw.

Een lezer uit het midden van het land stuurde ons een brief via welke hij de dominees wilde opwekken wat meer aandacht te hebben voor hun gastvrouwen wanneer zij ‘elders preken’ en het weekeinde in een logiesgezin doorbrengen. Hij schrijft: ‘Ze (de gastvrouw) maakt uw bed op, zorgt voor schone lakens, zet koffie en thee, verzorgt uw brood en uw warme maaltijd. Een doosje bonbons is zulk een vriendelijk gebaar! De sigaren en sigaretten van uw gastheer moogt u op de koop toe nemen’. Wij zijn geneigd te zeggen: daar zit wat in! Ook de kleine vriendelijkheidsattenties (onze lezer zal stellig niet bedoeld hebben te schrijven over grote cadeaus; het gaat maar om het gebaar) zit een element van de beleving van de gemeenschap der heiligen.

Bouwactiviteit in Amstelveen en Hilversum.

Twee projecten ontworpen door architect Dick Egberts [woonachtig] te Hilversum.

De nieuwe Adventkerk te Amstelveen.

1. Amstelveen – De [bovenstaande] afbeelding  toont het ontwerp voor de nieuwe kerk van Amstelveen. Om de benodigde financiën voor de bouw van dit bedehuis bijeen te brengen is een actie gevoerd om gedurende drie jaar (te beginnen met ingang van 1 april a.s.) de vaste bijdragen te verdubbelen. De eerste die op deze actie reageerde, gaf een verhoging niet van 100 maar van 150%, waar bouwcommissie en Commissie van Beheer natuurlijk extra trots op waren. Trouwens de heren van deze colleges lieten zichzelf ook niet onbetuigd; enkele leden van de kerkeraad, bouwcommissie en Commissie van Beheer (24 in totaal) gaven namelijk zelf het goede voorbeeld door hun bijdragen voor de volgende drie jaren met fl. 6.000 te verhogen. En dit bedrag liep meteen  op tot fl. 10.000 toen ook de rest van de kerkeraad en de beide commissies zich hierbij aansloten

[Opmerking – De hier bedoelde kerk werd in 1961 als Adventkerk in gebruik genomen. De kerk werd gebouwd door D. Egberts en stond aan de Lindelaan. De kerk werd voor de gereformeerde eredienst buiten gebruik gesteld in 1998, toen deze gemeente samenging met de hervormde Paaskerk in dezelfde wijk, die PKN-kerk werd. Nadat de Adventkerk nog enkele jaren gebruikt werd door een Volle Evangelie Gemeente (tot 2000) is de kerk verkocht en afgebroken.]

2. Hilversum-Centrum – De tweede tekening geeft het project weer van het wijkgebouw dat in Hilversum-Centrum zal worden gebouwd bij de Torenlaankerk. Deze kerk zelf dateert van 60 jaar terug en hoewel er in de loop der jaren wel enige veranderingen en verbeteringen zijn uitgevoerd heeft er toch geen enkele uitbreiding plaatsgevonden.

De Torenlaankerk.

Wat de kerkzaal betreft is dat niet erg, maar de twee lokalen (die er nog onsmakelijk uitzien ook) in de achterbouw der kerk zijn onvoldoende om als centraal punt ruimte te bieden voor de ten behoeve van de verzorging der algemene belangen van het plaatselijk kerkelijk leven te verrichten arbeid. Daarom zal nu een nieuw wijkcentrum worden gebouwd dat tevens dienst doet als jeugdcentrum. Het is de bedoeling er een gezellig tehuis van te maken zodat de vele jongeren die in Hilversum buiten gezinsverband wonen en leven, hier een inrichting vinden, min of meer overeenkomende met de tehuizen die de militairen in vele plaatsen hebben.

Rechts de geplande aanbouw aan de Torenlaankerk (links).

[Opmerking – Nog in hetzelfde jaar, In 1958, werd het jeugd- en wijkgebouw gebouwd en op 31 oktober dat jaar in gebruik genomen. In de Torenlaankerk kwam toen trouwens ook een nieuwe preekstoel, die vooral voor de toenmalige predikant, ds. J.L. Wielenga (1906-1986), makkelijker toegankelijk was. De Torenlaankerk werd in 2001 afgestoten.]

Instituering in Veldhoven.

De kerk van Eindhoven heeft een speciale gemeentevergadering gehouden met leden, wonende te Veldhoven. De vergadering sprak zich met algemene stemmen uit voor medewerking tot kerkinstituering ter plaatse. Het zal nog wel enkele jaren duren voor het zover is, maar de Commissie van Beheer zal alvast nagaan of het niet mogelijk is de komende winter iedere zondag twee kerkdiensten in Veldhoven te houden. Verder zal worden bekeken of er gelegenheid kan worden geschapen voor vergaderingen die met het kerkelijk leven verband houden.

De gereformeerde Ichthuskerk te Veldhoven.

[Opmerking – De Gereformeerde Kerk te Veldhoven werd eerst op 1 januari 1976 geïnstitueerd. Op hetzelfde moment begon ook het federatief samenwerkingsverband met de Nederlandse Hervormde Gemeente, in het kader van het Samen-op-Weg-proces. Aanvankelijk werd sinds 1958 door de gereformeerden gekerkt in een noodkerk, een voormalige directiekeet. Deze kon in 1960 buiten gebruik gesteld worden, toen de nieuwe Ichthuskerk aan de Adriaansdreef (architect R. Tybout) in gebruik genomen kon worden.

De eerste predikant van de zelfstandige Gereformeerde Kerk te Veldhoven was ds. A.A.A. Schiebaan (*1942 ) die daar van 1976 tot 1978 stond.

“Nadat gereformeerd en hervormd Veldhoven in 1973 in een Samen-op-Weg-proces terecht kwamen, en later met elkaar de Reformatorische Kerkengemeenschap Veldhoven vormden, werd de (hervormde) Immanuelkerk als ‘hoofdkerk’ en de (gereformeerde) Ichthuskerk als ’tweede kerk’ gebruikt. Eind jaren 1970 werden beide kerken, samen met beide pastorieën, in één Beheersstichting van deze kerkengemeenschap ondergebracht. In 1990 werd de gereformeerde Ichthuskerk verkocht aan de burgerlijke gemeente Veldhoven, die dit gebouw beschikbaar stelde aan het IVN (Instituut voor Natuureducatie). De luidklok, welke vanaf de bouw van de kerk in de toren hing, werd op 10 december 1990 uitgetakeld. Een aantal jaren later kreeg deze klok als luidklok een bestemming op de begraafplaats De Hooghe Bocht te Veldhoven” (Reliwiki).]

Classis garandeert.

De kerken in de classis Rotterdam hebben zich garant gesteld voor een kwart van de kosten die de stichting van een kerkgebouw voor de jonge kerk van Rotterdam-Zuidwijk meebrengt [deze kerk was op 1 januari 1956 geïnstitueerd]. Mocht de overheid de suggesties van het rapport-Sassen (inzake de subsidiëring van kerkbouw door de overheid) volgen en voor 25% in de kosten van Rotterdam-Zuidwijks bouwlasten bijdragen, dan behoeft de klassikale garantie niet tot daden te leiden. De bouw van de kerk in Zuidwijk zal naar schatting zes ton kosten. De klassikale garantie komt dus in feite neer op een soort voorschot op eventuele overheidssubsidie.

De Credokerk die in 1959 in gebruik genomen werd.

[Opmerking – De kerk in Zuidwijk werd in 1959 in gebruik genomen onder de naam Credokerk. Hij stond tussen de Beumershoek en De Slinge. De architecten waren Swaneveld en Goslinga.  De kerk werd in 2000 buiten gebruik gesteld, gesloopt en vervangen door een kerkzaal onder een woonflat, gebouwd op dezelfde plaats en met dezelfde naam als de vroegere kerk. De nieuwe kerk werd in 2002 in gebruik genomen. De Gereformeerde Kerk te Rotterdam-Zuidwijk had in 2008 nog  122 leden en werd kort daarna opgeheven. De Credokerk valt nu onder de Protestantse Gemeente te Rotterdam-Zuid]

De nieuwe Credokerk uit 2002.

Klacht van een scriba.

De scriba van een kerk in het westen van het land wendde zich tot ons met een klacht ten aanzien van de predikanten (ai, alweer die arme predikanten). Het gaat over de voorziening in de dienst des Woords, hetzij voor de vakantiezondagen, hetzij voor de vervulling van vacaturebeurten. Hij schrijft: ‘De ene scriba gebruikt een bepaald formulier met antwoordkaart, de ander een briefkaart met betaald antwoord. In de regel is het dan bovendien zo dat de antwoordkaart al is voorzien van adres en postzegel’. Dat zou dus betekenen dat de desbetreffende dominees slechts even hun agenda behoeven te raadplegen, en dan dadelijk de kaart kunnen invullen en terugsturen. Een karwei van (zeg) een minuut.

Maar nu komt het: ‘Dat zoudt u denken, uitzonderingen daargelaten en de medewerkenden niet te na gesproken, niets van dat alles. De ervaring heeft mij geleerd dat er heel wat predikanten zijn die hun uitnodigingen rustig een tijdje naast zich neerleggen en de wachtende scriba maar in het onzekere laten om hun beurten vervuld te krijgen.

Wij kunnen uiteraard moeilijk controleren of deze klacht in zijn algemeenheid juist is. Gunstige uitzonderingen op de (droeve) regel zullen er stellig wel zijn, gelijk ook onze briefschrijver toegeeft. Daarom, herders en leraars: wie de schoen past trekke hem aan! ”

Bron:

Centraal Weekblad ten dienste van de Gereformeerde Kerken in Nederland, 6e jrg. nr. 12, 22 maart 1958

Idem, 6e jrg. nr 13, 29 maart 1958