De Nederlandse gereformeerde settlers in Fulton, Illinois

Inleiding.

Het onderstaande verhaal over de Nederlandse nederzetting in Fulton, in Whiteside County [vergelijkbaar met een ‘gemeente’] in Illinois, die in 1860 ontstond, werd geschreven ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan van de stad Holland in Michigan in augustus 1897. Het werd nooit eerder in druk uitgegeven en voor het eerst gepubliceerd in ‘Dutch Immigrant Memoirs and Related Writings’. De schrijver, George de Bey, emigreerde in mei 1868 naar Amerika, en werd handelaar in wagens, buggies en boerenwerktuigen. Hij was in staat veel over de nederzetting te weten te komen. De stad werd genoemd naar Robert Fulton, de uitvinder van de stoomboot. We hebben het verhaal enigszins bewerkt.

Kaart: Google.

De Nederlandse gereformeerde settlers in Fulton, Illinois.

door George de Bey.

(…) Om terzake te komen willen we u in het kort in kennis stellen met het omliggende land, de eerste nederzetting in Fulton, de komst van de Hollanders, de stichting van een kerkelijke gemeente, en Fultons tegenwoordige toestand.

Aanvankelijk werd om dit gebied strijd gevoerd tussen de blanken en de daar wonende Indianen, die de streek hun paradijs noemden. Oorspronkelijk bewoonden de Winnebago-, Sauk- en Fox Indianen deze streek, ten oosten van de Mississippi. In 1832 brak in Illinois een strijd uit tussen de Amerikanen en de Sauk-Indianen, geleid door hun stamhoofd Zwarte Havik (Black Hawk). De Sauk negeerden een in 1804 gesloten verdrag en wilden terugkeren naar hun thuisland ten oosten van de Mississippi, waarop de Amerikanen het leger te hulp riepen. Na enkele schermutselingen werden de Indianen verslagen en werden ze definitief uit Illinois verdreven.

Maar de zaken hebben een wending genomen; de wildernis van Whiteside County is veranderd in een vruchtbaar land, de jaagpaden van de jagers en de Indianen zijn vervangen door spoorwegen en andere wegen. Armoedige hutten en kleine tuintjes zijn vervangen door genoeglijke huizen en brede akkers. Kerken, scholen, fabrieken van verschillende aard worden hier gevonden, waar vroeger alles woest was.

Het zuidoostelijke deel van de Whiteside County is vlak; het westelijke meer heuvelachtig; in het midden vindt men een golvend landschap. Veel rivieren en beken stromen door de dalen en ontladen zich in de boezem van de ‘grote vader der wateren’, de Mississippi. De grondsoorten die men hier vindt zijn zeer vruchtbaar en geschikt voor allerhande producten.

De eerste settlers in Fulton.

Fulton ligt aan de snel stromende rivier de Mississippi. Een van haar eerste nederzetters was John Baker, in 1835. Hij spande zijn tent en bouwde een huis binnen wat tegenwoordig de stad Fulton is. Hij werd spoedig gevolgd door andere families; dezen maakten hun geluk en de schoonheid der plaats bekend aan hun oostelijke vrienden, en zo zag bijna iedere morgenzon nieuwe kolonisten aankomen in zwaar geladen wagens, getrokken door muilezels. Spoedig was er een kolonie gevormd. De eerste claim op land in Whiteside County werd al in 1834 gemaakt, en de 16de januari 1836 werden door een Wet van de Wetgevende Kamer van de staat Illinois de grenzen van onze County bepaald en de naam Whiteside, ter ere van een der generaals in de Black Hawkoorlog, vastgesteld. Fulton Township [de stad Fulton] werd op de 6de april 1852 officieel gesticht.

Whiteside County (kaart: Google).

De eerste settlers zochten stukken grond vlak bij de rivier, deels omgeven door bos, niet verwachtend, dat de grote prairies ooit voor iets anders dan weiland dienst zouden doen. Thans bevinden zich op die uitgestrekte prairies echter welvarende boerderijen en schone velden, hetwelk iemand deed uitroepen: ‘Schoon is d’aarde; goed is ’t leven’.

De stad Fulton is gelegen aan een smal gedeelte [the Narrows] van de Mississippi, 136 mijl ten westen van Chicago, deels op rotsen gebouwd. Fulton bezit alle mogelijkheden die het tot een grote stad kunnen maken. Ze heeft de beschikking over grote stoomschepen als vervoermiddelen op de Mississippi, met Saint Paul en Minneapolis in het noorden en Saint Louis en New Orleans in het zuiden. Verder heeft zij verbindingen met Chicago, Milwaukee en andere plaatsen in het oosten en met Kansas City, Council Bluffs en San Fransisco in het westen. Ook zijn er grote spoorwegen aangelegd die van onze stad een voornaam centrum gemaakt hebben.

Het kerkelijke leven van de Nederlandse settlers.

Aan de vroege ontwikkeling van Fulton hebben ook onze Hollanders deel gehad, ofschoon zij beslist niet de eerste settlers waren. Ruim twintig jaar nadat de oorspronkelijke Amerikaanse pioniers zich hier vestigden kwamen onze eerste Nederlanders: G. Nanninga en F. Dijkema in 1860; Jan Munneke en A. van Dellen in 1861; F. Sterenberg en nog enige anderen in 1863. Met nog maar weinig huisgezinnen sloten zij zich aanvankelijk gedurende een periode van drie jaar aan  bij de Presbyteriaanse [Engelse] gemeente. In 1862 werd het eerste kind van Hollandse ouders daar gedoopt, een zoon van Jan Munneke. Ds. H.G. Klijn las het doopsformulier en bediende de doop. Op 18 oktober 1866 werd de Eerste Gereformeerde Kerk [First Reformed Church] geïnstitueerd onder leiding van ds. Klijn en ouderling Vastenhout van Chicago. F. Sterenberg en G. Nanninga werden gekozen tot ouderlingen en Jacob Tillema tot diaken.

Ds. H.G. Klijn (1793-1883), die in 1849 naar Amerika emigreerde en daar predikant van Grand Rapids werd. In 1866 stichtte hij de Reformed Church van Fulton.

Met heldenmoed vervuld en ijverig in ’s Heeren dienst ondernam de kleine kudde het oprichten van een huis des gebeds. Dit werd ingewijd op 13 december 1867. In augustus 1869 werd ds. H. Woltman als hun eerste predikant bevestigd. Onder tegenslagen en moeiten hebben zij geworsteld, ook tijdens de burgeroorlog (1861-1864). Eens, in 1863, toen één van ons volk in dienst moest ten gevolge van een loting bracht men, met elkaar door liefde gedrongen, gelden op voor een plaatsvervanger. Om niet in vergetelheid te worden gebracht dient hier te worden vermeld dat de eerste settlers van Muskegon (Michigan) naar Fulton zijn vertrokken. In Muskegon hadden zij eerst meegeholpen aan het houden van kerkdiensten  en het stichten van de Eerste Gereformeerde Kerk. Het vuur van hun ijver hadden zij meegebracht om ook hier in Fulton als pioniers in onze Gereformeerde Kerk op te treden.

De First Reformed Church in Fulton, Ill.

Enkele predikanten.

Door ziekte en zwakheid heeft ds. H. Woltman de gemeente slechts kort kunnen dienen. De 30ste april 1870 werd hij door de dood aan de gemeente ontrukt. Hoewel deerlijk beproefd, werden zij niet ontmoedigd, maar beriepen spoedig ds. John van der Meulen. Onder zijn leiding groeide de gemeente gestaag. Na vijf jaren arbeid vertrok hij, en in zijn plaats werd ds. Willem Hazenberg de 22ste augustus 1875 in hun midden als predikant bevestigd. Na bijna twee jarige arbeid, op de 18de februari 1877, vertrok ook deze dienstknecht. Op 30 juni 1878 werd ds. Lawrence Dijkstra onder hen bevestigd. Hij vertrok in februari 1882, naar Cleveland, Ohio, waarna ds. Harmen van der Ploeg de gemeente bijna vijf jaren met zegen en vooruitgang heeft gediend. Hij vertrok naar Vriesland, Michigan, de 16de maart 1887. Toen telde de gemeente ongeveer 200 huisgezinnen. Ook is het schone en doelmatige kerkgebouw van 50 x 90 meter onder zijn arbeid opgericht, waarin thans een schoon pijporgel het gezang verhoogt. Nog zij hier opgemerkt dat deze gemeente in al die jaren van worsteling in het begin slechts 2 jaren financiële steun heeft gehad van de ‘Board of Domestic Missions of the Reformed Church in America’ [de Deputaten voor de Evangelisatie van de Reformed Church] , tot ondersteuning van hun leraar.

In die tijd is ook door omstandigheden uit de boezem dezer gemeente een Christelijke Gereformeerde Kerk (Christian Reformed Church) ontstaan, die thans 70 huisgezinnen telt.

De First Christian Reformed Church in Fulton.

Na het vertrek van de onvergetelijke ds. Harmen van der Ploeg werd in 1888 ds. Jan Willem te Winkel beroepen, die de gemeente zeven jaar met vrucht en zegen gediend heeft.

Morrison.

Aangezien de Hollanders zich verspreidden over het westelijke gedeelte der County, tot meer dan 20 mijlen in de omtrek, begon men ruim vijf jaren geleden, in 1892, acht mijlen ten zuidoosten van Fulton eerst een zondagsschool en daarna ook andere godsdienstoefeningen, waaruit in 1896 een gemeente is ontstaan in de stad Morrison (waar het gemeentehuis van Whiteside County staat), 12 mijlen ten oosten van Fulton, met 38 huisgezinnen, en met goede vooruitzichten. Daar de landerijen rondom deze plaats van het beste gehalte zijn kan dit eerlang ook een bloeiende gemeente worden.

Thans [1897] wordt de gemeente te Fulton bediend door ds. Willem J. Duiker. Door de grote opkomst in de kerkdiensten blijft de ijver van de eerste grondleggers steeds in de gemeente voortleven en groeide haar ledental steeds aan. Tegenwoordig tellen de Hollanders in en nabij Fulton ongeveer 350 huisgezinnen met een zielental van meer dan 2000.

Het kleine mosterdzaad is tot een grote boom geworden. De welvarendheid van velen bewijst dat met noeste vlijt de Hollanders niet achteraan behoeven te staan. Als volk worden zij onder de Amerikanen steeds bemind.

Zo zij dan ook deze kleine schets van Fulton en de Hollanders die daar wonen aan de vergetelheid ontrukt. Moge deze geschiedenis door het herinneringsfeest van Hollands vijftigjarig bestaan in 1897 bewaard worden voor de geslachten die nog komen zullen.

Bron:

Henry S. Lucas, Dutch Immigrant Memoirs and Related Writings. Revised Edition. Grand Rapids / Cambridge, 1997